Magazyn6$201

238

FRANCJA

ca 1871 r. obwieszcza ono w sposob przygodny upadek cesarstwa; dnia 31 sierpnia 1871 r. ustala, że głowa władzy wykonawczej nosić Lędzie nazwę Prezydenta Republiki, utrzymując odpowiedzialność jego wobec Zgromadzenia.

To takiem ustaleniu tymczasowem biegu spraw, Zgromadzenie Narodowe z lat 1871—75 tworzy nowoczesny ustrój Francji, na który składały się powoli niektóre pierwiastki poprzednich konstytucyj naogół w trzech kierunkach bieżące: republikań-sko-narodowym rewolucji z r. 1848 ze zwierzchnością narodu i prawami obywatel-skiemi, królewsko-konstytucyjnym, bonapar-tystyczno-jedynowładczym z oparciem o plebiscyt, przyczem niektóre z doświadczeń działały odstraszająco.

Dnia 21 listopada 1872 r. powołana została pierwsza i wstępna komisja z 30 członków (Commission des Trente), celem przygotowania ustawy o zakresie działania władz i o warunkach odpowiedzialności ministrów. Opracowała ona ustawę przejściową, uchwaloną ostatecznie przez Zgrc • madzenie 13 marca 1873 r., w miejsce poprzedniej z dn. 3r sierpnia 1871. Według tej ustawy, Prezydent Republiki może wkraczać osobiście w rozprawy Zgromadzenia, zapowiedziawszy to orędziem (art. 1); może żądać ponownego rozpatrzenia ustaw nie wymagających trzech czytań, a w ustawach z trzema czytaniami zażądać przerwy dwumiesięcznej między drugiem a trze-ciem (art. 2) z wyłączeniem z tego trybu zawieszająco-odraczającego ustaw konstytucyjnych, dla których Zgromadzenie zostało powołane (art. 3); może w wypadkach szczególnych, choć interpelacje kierowane są do ministrów, zażądać wysłuchania swego zdania (art. 4); wreszcie Zgromadzenie postanawia, że nie rozejdzie się bez uchwalenia ustaw konstytucyjnych (art. 5). Ustawa ta (t. zw. Loi des Trente) przeszła 407 głosami przeciw 325.

Tymczasem, dn. 24 maja 1873 r., większość Zgromadzenia, która była monarchi-styczna, obala Thiersa 360 głosami przeciw 344, a prezydentem obiera, tegoż dnia, 391 głosami na 392 głosujących, marszałka Mac-Mahona, poczem ustawa z dn. 20 listopada 1873 r. ustanawia w art. i-szym władzę jego jako Prezydenta Republiki na 7 lat (le septennat), a w art. 2-gim postanawia wybór nowej i głównej komisji z 3° członków dla opracowania ustaw konstytucyjnych (Commission des Trente), w której lewica miała tylko pięciu przedstawicieli, ale z czasem lewy środek, przyciągając prawy środek, uchyli rozstrzygającą przewagę prawicy.

Po wahaniach i starciach, pełne Zgromadzenie przystępuje dn. 21 stycznia 1875 r. do obrad. Poprawka Bardoux i Laboulaye, wprowadzająca do art. i-go określenie państwa jako republiki (le gouvernement de la Republiąue se compose de deux Chambres et d’un president) jest odrzucona dr. 29 stycznia 1875 r. większością 359 głosów przeciw 336. Ale nazajutrz, dn. 30 stycznia 1875 r., poprawka Wallon’a, wprowadzająca to określenie w innem ujęciu (le President de la Republiąue est elu a la major i te absolue des suffrages par le Senat et par la Chambre des Deputes reunis en Assemblee Nationale; il est nom-me pour sept ans; il est rećligible) uzyskuje większość jednego głosu, 353 przeciw 352, wskutek pomocy grupy lewego środka. W ten sposób uchwalony został ustrój republikański Francji nowoczesnej. Wówczas komisja, chociaż w większości przeciwna republice, zastąpiła dn. 3 lutego 1875 r. wszędzie wyrazy: prezydent Mac-Mahon (gdyż chciała tylko stworzyć ustrój septennatu jego) wyrazami: Prezydent Republiki. W dalszym przebiegu uchwalono dn. 24 lutego 1875 r. ustawę o ustroju Senatu 435 głosami przeciw 234, a dn. 25 lutego 1875 r. w trzeciem czytaniu ustawę o władzach państwowych 425 głosami przeciw 234, czyli główny zrąb konstytucji. Chociaż ustawy te nie noszą nazwy konstytucji w nagłówku, jednak znajduje się ona w art. 8-mym ustawy z dn. 25 lutego 1875 r. (reviser les lois constitu-tionelles) i używana jest o nich następnie w dalszych ustawach konstytucyjnych z r. 1879 i z r. 1884. Już z nazwą ustawy konstytucyjnej uchwalono następnie ustawę z dn. 16 lipca 1875 ^r- ⁰ stosunkach między władzami, a z nazwą ustaw organizacyjnych (loi organiąue) ustawy z dn. 2 sierpnia 1875 r. o wyborze senatorów i z dn. 30 listopada 1875 r. o wyborze posłów.

Treść tych ustaw z r. 1875 jest następująca:

Ustawa o ustroju władz państwowych z dn. 25 lutego 1875 r.: Władzą ustawodawczą jest Izba Deputowanych, wybrana w głosowaniu powszechnem, bliżej określo-nem w ustawie wyborczej, (tam powiedziano, że na cztery iata), oraz Senat, którego skład i zakres działania ustala osobna