Magazyn8)201 djvu

JACEK MALCZEWSKI    MELANCHOLJA (fragment)

mały przed umierającym, — oczy nieruchome wbił w przestrzeń z wyrazem bezmiernego, zastygłego bólu.

Niewielki obraz z 1893 r. dla cenzury warszawskiej zatytułowany „Szypry" — jest w kompozycji prostszy i świeższy, w tonie — jaśniejszy. Kilku ludzi siedzi w izbie nagiej i zimnej dookoła stołu. Siedzą milcząco i nieruchomo, każdy wpatrzony przed siebie — myślami w dalekiej ojczyźnie. Twarzą jednego chłopca targa skurcz konwul-syjny, jakby lada chwila miał wybuchnąć łkaniem... Święcone wygnańców!

W tym duchu pojęte są jego liczne „Areszty", „Zesłania", „Sybiracy", „Ostatnie etapy" i t. d. Jednakże w końcu tego okresu przechodzi od epizodów — do idei ogólniejszych — syntez, owianych duchem symbolu.

Taką jest „Melancholja".

W olbrzymiej pracowni malarskiej — w szarą godzinę ciszy zaroił się przed oczami artysty dziwaczny tłum widm.

Oto w głębi — w dali — małe dzieci biegną gromadą, trzymając kosy w drobnych dłoniach — rwą się gdzieś na niewidzialnego wroga. Oto bliżej już nie dzieci, ale mężowie rzucają się naprzód, jakby chcąc rozbić piersiami krwawą kratę niewoli, — jeden zwłaszcza —

Malarstwo polskie 18 273