Magazyn61301

309

GDAŃSK

Rada Portu w późniejszych układach (24 listopada 1921 r.) zrzekła się przysługującego jej prawa eksploatacji dróg żelaznych na terenie portu, które przekazano administracji polskiej. Zatrzymała ona jednak tytuł własności kolei i związanych z nią instytucyj na powierzonym sobie terenie.

Rada Portu otrzymała w niektórych dziedzinach szczególne uprawnienia. Między innemi ma ona własną flagę, zaciąganą na swych statkach i budynkach, własną policję, etc.

ej Środki komunikacji na terenie W. M. Gdańska. Traktat wersalski w art. 104 wprowadził podział dróg żelaznych, położonych na terenie W. M. Gdańska, ustalając, że Polska ma objąć administrację całej sieci kolejowej, z wyjątkiem tramwajów oraz tych dróg żelaznych, które służą głównie do zaspokojenia lokalnych potrzeb W. M. Gdańska. Konwencja zastrzegła dla Rady Portu własność i eksploatację dróg żelaznych, które obsługują specjalnie port. Ale rozwiązanie takie natrafiało praktycznie na nieprzezwyciężone trudności i na skutek tego, dnia 23 września 1921 r., Polska i W. M. Gdańsk zawarły porozumienie, na mocy którego wszystkie normalne drogi żelazne przeszły pod administrację Polski, tramwaje i kolejki wąskotorowe przypadły Wolnemu Miastu, a Rada Portu zachowała tytuł własności dróg żelaznych, położonych na terytorjum portu.

Uprawnienia Polski w dziedzinie komunikacji pocztowej, telegraficznej i telefonicznej, przewidziane w rozdziale czwartym konwencji, artykuły 29—32, i uzupełnione następnie w umowie warszawskiej dn. 24 października 1921 r. — nie były przez czas dłuższy realizowane, z powodu trudności, jakie czynił Senat W. M. Gdańska zwłaszcza w dziedzinie wszechstronnego rozwinięcia służby pocztowej, która została ostatecznie zainstalowana w Gdańsku na mocy decyzji Rady Ligi (czerwiec 1925 r.). Polska posiada obecnie w W. M. Gdańsku wszystkie rodzaje służby pocztowo-telegra-ficznej, łączące zarówno Polskę z zagranicą, jak i z terytorjum portu, do którego zaliczone zostało, na mocy wyżej wymienionej decyzji, samo miasto Gdańsk.

f) Uprawnienia mniejszości polskiej w W. M. Gdańsku. Na mocy art. 33 konwencji W. M. Gdańsk zobowiązało się stosować do mniejszości polskiej przepisy podobne do tych, które zobowiązała się stosować Polska wobec mniejszości narodowych, zamieszkujących terytorjum Rzeczypospolitej, na mocy umowy zawartej w Wersalu dn. 28 czerwca 1919 r. z Głównemi Mocarstwami Sprzymierzonemi i Stowarzyszonemu Niezależnie od tego, W. M. Gdańsk zobowiązało się czuwać, aby w prawodawstwie i w sposobie prowadzenia administracji nie objawiała się, na szkodę obywateli polskich oraz innych osób pochodzenia polskiego lub używających języka polskiego, żadna stronniczość.

g) Arbitraż Wysokiego Komisarza. Artykuł 39 konwencji przewiduje, że każdy spór, któryby powstał między Polską a W. M. Gdańskiem na tle zarówno konwencji, jak wszelkich innych późniejszych umów 1 układów, a nawet wszelkich innych spraw, dotyczących stosunku pomiędzy Polską a W. M. Gdańskiem, — ma być poddany przez którąkolwiek z zainteresowanych stron decyzji Wysokiego Komisarza. Wysoki Komisarz może albo spór ten rozstrzygnąć, albo też, nie decydując, odesłać sprawę do Rady Ligi Narodów. Konwencja przewiduje, że obu stronom przysługuje prawo odwołania się od decyzji Wysokiego Komisarza do Ligi Narodów.

II. Wolne Miasto Gdańsk a Liga Narodów.

1.    Podstawy prawne. Stosunek Ligi Narodów do W. M. Gdańska ustalony został w traktacie wersalskim. Ma on następujące podstawy prawne. Art. 102 traktatu stwierdza, że W. M. Gdańsk będzie oddane pod opiekę Ligi Narodów. Art. 103 mówi, że jego konstytucja będzie zagwarantowana przez Ligę Narodów. Wreszcie, ten sam artykuł przewiduje powołanie przez Ligę Narodów Wysokiego Komisarza z siedzibą w Gdańsku i powierza mu rolę arbitra w spoi ach między Senatem W. M. Gdańska a Rządem Rzeczypospolitej.

2.    Opieka Ligi Narodów. Opieka, którą Liga Narodów otacza W. M. Gdańsk, została bliżej określona w raporcie, złożonym przez delegata japońskiego do Ligi Narodów, wicehrabiego Ishii, który, zdając sprawę z faktu utworzenia się W. M. Gdańska, stwierdził, że „opieka Ligi Narodów nad Wolnem Miastem wydaje się oznaczać, że Liga zobowiązuje się sama szanować i podtrzymywać przeciw wszelkiej napaści zewnętrznej całość terytorjalną i niezależność polityczną Wolnego Miasta w ten sam sposób, jak to czyni dla wszystkich swych