Magazyn6g501

671

INDOCHINY FRANCUSKIE

lonji ma ryż, pod którym w r. 1934 znajdowało się 5 378 tys. ha (zbiór 5 825 tys. q). Z innych upraw należy wymienić kukurydzę (302 tys. ha, zbiór 382 tys. q), bawełnę (28 tys. q), herbatę (80 tys. q), kawę (20 tys. q). Zbiór kauczuku sięga 200 tys. q rocznie. Na czele produkcji górniczej kroczy wydobycie węgla (1 600 tys. tonn), następnie rud cynkowych (12 000 tonn) i cynowych (1 920 tonn). Złota wydobyto 214 kg, kamieni szlachetnych 4000 karatów.

Ogólna długość dróg bitych w I. F. wynosi 24 500 km, kolejowych 2 395 km.

Handel zagraniczny I. F. odznacza się stałą, dość znaczną przewagą wywozu (1044300000 franków fr. w r. 1934) nad przywozem (909200000 frank.).

Najżywsze stosunki handlowe utrzymują I. F. ze swą metropolją, której udział w przywozie wynosił 65%, w wywozie 48%. Poważne pozycje w bilansie handlowym I. F. zajmują ponadto: Hong-Kong, Chiny, Japonja i Indje Holenderskie.

Głównym artykułem wywozowym I. F. jest ryż (60% ogólnej wartości wywozu), we wwozie zaś tkaniny bawełniane, nafta i wyroby metalowe.

Literatura : Aynionier E.: Le Cambodge. Paris 1900—1904.— Boudet P., Bourgeoia R.: Bibliographie de UIndochine Franęaise. Hanol 1931. — Collard P.: Cambodge et Cambod-giens. Paris 1925. —* DeaftmilU* P.: L' Indo-Chine. Paris 1927. — MJoum&r P.t V Indo-Chine Franęaise. Paris 1915. — Epttein M.: The Statesman*s Yearbook. London 1936. — Gumplouyicx VF.: Azja południowa. „Wielka Geografja PowszechnaTrzaska_t Evert_t Michalski. Warszawa 1935. — Hiibnergeographisch-statistische Tabellen. Leipzig 1936. — L4vi S.: L' Indo-Chine. Paris 1931. — Maapćro O.: V Indo-Chine. Paris 1930. — Percheron et Teatonm V Indo-Chine modeme. Paris 1932. — Reelus E.t Noutelle Gdographie UniverseUe_t t. VIII. Pańs 1883. — AuMier H., Brenier H.z V Indo-Chine Franęaise. Paris 1910. — Ffdal de la Blachę et Galloim L.: Głographie Universelle, t. IX. Paris 1929.

Włodzimierz Kowalski.

II. Historja i sprawy polityczne.

1. Uwagi ogólne. Dzieje kulturalne i polityczne I. można ująć niemal w całości jako wypadkową wpływów cywilizacyj ościennych, przedewszystkiem indyjskiej i chińskiej, co usprawiedliwia nazwę „Indochi-ny“. Wprawdzie najnowsze badania wykazały, że jedna ze starszych warstw etnicznych, zamieszkujących półwysep indochiń-ski, tak zw. ludy austro-azjatyckie, których potomków odnajdujemy w dzisiejszej Kambodży, Kochinchinie, Malacce i południowej Birmanji, już w epoce kamiennej wytworzyła oryginalną i dość wysoką kulturę, której ślady znajdujemy w Indjach i w Japonji. Jednakże w czasach historycznych struktui a kulturalna ucywilizowanych państw indochińskich, ich religja, sztuka, częściowo nawet języki, a przedewszystkiem organizacja polityczna są po chodzenia indyjskiego lub chińskiego. Ten udział cudzoziemców w kształtowaniu się miejscowych organizmów politycznych jest faktem bardzo charakterystycznym, występującym tu wyraźniej, niż gdziekolwiek indziej na Wschodzie i pozwalającym zrozumieć, dlaczego w I. bardzo wcześnie zaczęli odgrywać ważną rolę Europejczycy, początkowo jako jednostki zdobywające w państwach tubylczych wielki wpływ na rządy (np. Constance Phaulkon w XVII wieku w Syjamie, Pigneau de Behaine w An-namie i t. d.), później jako kolonizatorzy.

2. Kambodża. O najstarszym organizmie politycznym w historji I. dowiadujemy się ze źródeł chińskich i znamy go tylko pod nazwą chińską Fu-nan, jakkolwiek jest to państwo założone w początkach naszej ery przez przybyszy z Indyj, którzy przywieźli ze sobą religję i cywilizację indyjską. Wśród wasalów tego państwa najwyższy stopień kulturalny osiągnęli Khmerowie, przodkowie dzisiejszych Kambodżańczyków, którzy pod rządami narodowej ale zhindui-zowanej dynastji, założonej przez Sutra-warmana, wywalczyli niezależność i wkrótce (VI wiek po Chr.) zdobyli hegemonję w Indochinach południowych. Po chwilowym upadku w VII wieku następuje w wieku IX odrodzenie państwa i pod rządami Dżajawarinana II i jego następców, pomiędzy IX a XII wiekiem, cesarstwo Khmer osiąga szczyt rozwoju kulturalnego i tery-torjalnego, jednocząc pod swoja władzą niemal całe Indochiny zachodnie. Śladami tej potęgi są liczne zabytki architektoniczne, do dziś dnia pokrywające Kambodżę, między innemi sławny Ankor-Vat.

W epoce tej pojawia się jednak na horyzoncie państwa Khmerów groźny wróg, przybysze z Azji środkowej, Thai, późniejsi Syjamczycy. Początkowo wasalowie Kambodży, zaczynają oni w XIII w. poważnie zagrażać całości państwa, atakowanego również od strony Laosu przez zyskujących coraz większą potęgę Annamitów. Pcd naciskiem tych potęg granice Kambodży stają, się coraz szczuplejsze, siła obronna coraz mniejsza, aż wreszcie w 1863 roku król Nor odom zwraca się o pomoc do Frań-