Magazyn6g701

673

INDOCHINY FRANCUSKIE

wygnanemu z Kochinchiny przedstawicielowi dynastji Nguyen, do ponownego zdobycia władzy, uzyskując dla niego w traktacie wersalskim w 1787 roku pomoc francuską. Po zjednoczeniu całego Annamu Nguyen Anh pod nowem imieniem Gia-Long rządzi krajem aż do 1820 roku, udzielając Francuzom wielkich przywilejów. Odmienną politykę prowadzą jego następcy Minh-Mang, Thien-Tri i Tu-Duc, odznaczając się zwłaszcza wielką nietolerancją wobec religji chrześcijańskiej, co doprowadza wreszcie do otwartej wojny z Francją. Etapami tej wojny są: zbombardowanie Tourane w r. 1847, ekspedycja karna hiszpańsko-francuska w r. 1858, wywołana masakrą misjonarzy, zdo bycie Saigonu przez admirała Rigault de Genouilly (1859) i Mytho przez admirała Charner (1861). W rezultacie w 1862 r. Tu-Duc zostaje zmuszony do odstąpienia Francji prowincyj Saigon, Mytho, Bień Hoa 1 wyspy Poulo Condore. Uzyskanie protektoratu nad Kambodżą w roku następnym znacznie wzmacnia stanowisko Francji i doprowadza w roku 1867 do całkowitej aneksji Kochinchiny, zatwierdzonej przez traktat 1874 r.

Tu Duc nie daje jednak za wygraną. Teren walki przenosi się obecnie do Annamu północnego, gdzie powodem starć zbrojnych jest działalność Jana Dupuis, usiłującego wyrobić dla Francji przywileje handlowe w Tonkinie. Wysłany dla uregulowania konfliktu Francis Garnier zdobywa z garstką marynarzy cytadelę w Hanoi, ale wkrótce potem ginie (1873). Narazie Francja uzyskuje jedynie otwarcie dla handlu rzeki Czerwonej (Song Coi). Annam tymczasem, szukając obrony przed Francją, zbliża się do państwa chińskiego, uznając ponownie jego suwerenność i uzyskując od niego pomoc w postaci band zbrojnych, t. zw. „Czarnych Sztandarów". Dla walki z temi bandami Francuzi wysyłają z Kochinchiny eks-pedycję pod dowództwem komendanta Ri-viere, który, podobnie jak Garnier, zdobywa twierdzę w Hanoi (1882) i w rok potem ginie w walkach ulicznych. Zmusza to Francję do wszczęcia poważniejszych kroków i wreszcie flota admirała Courbet zmusza cesarza (25 sierpnia 1883 r.) do uznania protektoratu Francji nad Anna-mem i Tonkinem. Pacyfikacja kraju i wypędzenie „Czarnych Sztandarów" trwały jednak jeszcze przez wiele lat. Chiny wyrzekły się formalnie akcji w Tonkinie w traktacie z Tien-Tsin (11 maja 1884 r.) W styczniu 1886 r. na czele Annamu i Ton-kinu stanął pierwszy gubernator francuski P. Bert. Następcy Tu-Duc’a: Kien-Phuc, Ham-Nghi, Dong-Khanh (1885—1889) i Thanh-Thai (1889—1907) prowadzili politykę lojalną wobec Francji. Dopiero podczas wielkiej wojny cesarz Duy-Tan w 1916 roku usiłował wzniecić powstanie przeciw Francji, ale został pozbawiony tronu, na którym osadzono oddanego całkowicie Francji Khai-Dinh’a (19x6—1925). Następcą jego jest obecny cesarz Vinh-Thuy.

6. Ustrój współczesny Indochin. Organi zacja polityczna I. Francuskich została w linj ach zasadniczych stworzona przez dekret z 17. X. 1887 roku, na mocy którego cztery protektoraty: Kambodża, Annam, Tonkin i Laos (dołączony później) oraz kolonja Kochinchina zostają połączone w jedność administracyjną, na czele której stoi gubernator generalny rezydujący w Hanoi. Dalsze szczegóły ustroju administracyjnego zostały ustalone przez dekrety z 20. X. 1887, 21. IV. 1891 i 20. X. 1911. Na mocy dekretu z 1. XII. 1920 r. personel administracyjny I. jest niezależny od innych personelów kolonjalnych. Gubernator generalny ma przy boku sekretarza generalnego i radę, składającą się z wyższych urzędników I. Ma on prerogatywy bardzo szerokie i w pełni reprezentuje władze Republiki Francuskiej, nie mając jedynie pra wa do prowadzenia żadnej akcji dyplomatycznej bez upoważnienia rządu centralnego. Jemu bezpośrednio podlegają gubernator Kochinchiny i rezydenci w krajach pro tegowanych. Niezależnie jednak od admini-stracyj lokalnych w poszczególnych krajach pewne resorty są scentralizowane. Przy boku gubernatora znajduje się niezależny od niego dyrektor kontroli finansowej, podległy bezpośrednio ministrowi kolonij. Scentralizowane są również władze wojskowe, celne, skarbowe, oświatowe, sanitarne, policyjne i pocztowe.

Dekret z dnia 4. XI. 1928 r. powołał do życia Wielką Radę Spraw Ekonomicznych i Finansowych, składającą się z 52 osóh (28 Francuzów, 23 tubylców). Przewodniczy gubernator generalny. Poza tern poszczególne protektoraty mają własne przed stawicielstwa, posiadające przeważnie głos doradczy. W ostatnich czasach zgodnie z li-beralnemi tendencjami rządów francuskich