Magazyn6p701

INST. ROLN- DOŚ\MADCZALNO-NALKOWE — INTENSYWNA GOSPODARKA 703

Wzorem opisywanych instytucji jest Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach z filją w Bydgoszczy i autonomicznym Wydziałem Ekonomiki Drobnych Gospodarstw Wiejskich w Warszawie oraz dość liczne nasze zakłady rolnicze doświadczalne.

Literatura : Les inatitutions d’experimetitation agricole dans les pays temper es. Romę 1933. — Les institutions d'expćrimentation agricole dans les pays chauds. Romę 1934. — jJlieczyński F.; Zarys organizacji i działalności Państw. Inst. Naukowego Gospod. Wiejskiego. Puławy 1937. — SurzyeM S.: Rozwój wiedzy rolniczej w Polsce. Kraków 1923.

Z. Ludkiewicz.

Intensywna gospodarka.

i. Defiuicja. 2. Znamiona intensywności. 3. Warunki intensywności. 4. Miernik intensywności. 5. Intensywność rolnictwa polskiego.

t. Definicja. W rolnictwie przeciwstawia się zwykle gospodarkę intensywną i ekstensywną lub też mówi się o różnych stopniach intensywności (napięcia, natężenia) produkcji. Skoro przy wytwarzaniu na plan pierwszy wysuwa się przyroda, człowiek zaś z pracą . kapitałami odgrywa stosunkowo nikłą rolę, wówczas mamy do czynienia z gospodarką ekstensywną lub mało intensywną. Gdy w przeciwieństwie do tego główny udział w produkcji biorą praca i kapitał, przyroda zaś zostaje zepchnięta na dalsze miejsce, występuje gospodarka intensywna. Inaczej: przy gospodarce ekstensywnej głównemi czynnikam. wytwórczemi są czas i t. zw. siły przyrody, na każdego zaś pracownika, na każdy pług czy inne narzędzie, na każdą sztukę sprzężaju i t. d. przypada stosunkowo znaczna powierzchnia ziemi; przy gospodarce intensywnej powierzchnia ta jest mała. O stopniu intensywności decyduje zatem nakład pracy i kapitału na jednostkę powierzchni użytkowanej rolniczo t. j. ilość budowli, maszyn i narzędzi, sztuk inwentarza żywego, nawozów, pasz. dni roboczych pieszych etc. na 1 ha. Rozróżnia się przy-tem intensywność pod względem kapitału i pod względem pracy. Należy zauważyć, że czynniki te w pewnej mierze mogą się zastępować np. praca piesza przez maszynową (i naodwrót); nawożenie — przez staranniejszą i energiczniejszą uprawę mechaniczną, szczególniej na lepszych glebach. Intensywność pod względem pracy spotyka się przedewszystkiem w gospodarstwach włościańskich, zwłaszcza mniejszych, przeważnie przeładowanych nadmiarem zdolnych do pracy rąk roboczych.

2.    Znamiona intensywności. W gospodarstwach o wyższym poziomie intensywności wśród użytków rolnych przeważa na-ogół ziemia orna oraz uprawy ogrodowe, wymagające wyższego nakładu pracy i kapitału na ha, natomiast na plan dalszy schodzą użytki ekstensywniejsze, jak łąki i pastwiska oraz las. Z roślin uprawnych na czoło wysuwają się warzywa, okopowe (wśród nich zaś zwłaszcza buraki cukrowe) i różne uprawy specjalne jak chmiel, tytoń, winorośl i t. p., podczas gdy stosunkowo niższy odsetek powierzchni przeznacza się pod ziemiopłody mniej nakładowe jak zboża, oleiste, motylkowe. Ugór zostaje skasowany. Uprawa roli jest głęboka i staranna, nawożenie obfite; prowadzi się energiczną walkę z chwastami; ziarno siewne jest dokładnie oczyszczone, przyczem należy do odmian szlachetnych. Zwierzęta dochodowe, szlachetnego pochodzenia, są dobrze żywione, starannie czyszczone, znajdują się w budynkach o dostatecznej ilości światła i powietrza. Często spotyka się stabu-lację bydła t. j. utrzymywanie go przez cały rok w budynku. Sprzężaj jest silny, obficie żywiony; maszyny i narzędzia rolnicze liczne, w dobrym stanie, odpowiadające bieżącemu poziomowi technicznemu. Tempo pracy jest żywe, wymiana z otaczającem środowiskiem stosunkowo znaczna. Przy wysokich kosztach gospodarstwa intensywne uzyskują wysokie dochody brutto, a pośrednio wysokie dochody czyste — w przeciwieństwie do gospodarki ekstensywnej, przy której rolnik stosuje małe nakłady, zadawalając się odpowiednio niższemi dochodami.

3.    Warunki intensywności. Gospodarka roi na o wysokim poziomie natężenia może powstać i opłacać się w takich tylko stosunkach, które z jednej strony spełniają wymagania roślin i kierunków hodowlanych, cechujących taką gospodarkę, z drugiej zaś strony sprzyjają wysokim nakładom kapitału i pracy.

Pomyślne stosunki przyrodnicze charakteryzuje klimat ciepły i łagodny o długim okresie wegetacyjnym, dostatecznei ilości opadów i dobrym ich rozkładzie w ciągu roku; gleba głęboka, ciepła i czynna, o równej powierzchni. W Polsce klimat sprzyja gospodarce intensywnej na przeważającej części obszaru państwa; jedynie na północo-wschodzie oraz w okolicach podgórskich i górskich (nacgół powyżej 400 m)