Magazyn6�501

811

JAPONJA

Katastrofa nastąpiła po śmierci Tobą, kiedy do walki o władzę stanął panujący cesarz Go-Sirakawa i cesarz-mnich Sutoku, który zapragnął kontynuować politykę swoich poprzedników. Arbitrem w tej walce zostało rycerstwo, wezwane na pomoc przez obie strony. Dzięki pomocy rodu Taira zwyciężył ostatecznie w r. 1160 pałac, gromiąc klasztornego władcę i wspierający go ród Minamoto. Głowa rodu Taira Kijomori (1118—1181), zagarnia dla siebie pełnię władzy. Niestety brakło mu tego genjuszu, który potrzebny jest przy zakładaniu każdego trwalszego organizmu politycznego. Za-jąwszy miejsce Fudziwara, popełniał te same błędy co i oni, zrażając sobie szybko społeczeństwo przez krańcowy nepotyzm i okrucieństwo. Otoczenie jego zaczęło się rozkładać w dusznej atmosferze dworu cesarskiego. To też kiedy w kilkanaście lat później ocaleni z pogromu członkowie rodu Minamoto podjęli walkę z rządem Taira, cały kraj niemal stanął po ich stronie. Walka ta kończy się w r. 1185 ostateczną klęską Taira w morskiej bitwie pod Danno-ura. Odtąd aż do r. 1868 J. rządzić będą wojskowi dyktatorzy.

Wódz zwycięskiego rodu Minamoto, nauczony smutnem doświadczeniem swoich przeciwników, postanowił uchronić siebie i swoich ludzi od destrukcyjnego wpływu koteryj dworskich. W tym celu przeniósł swą siedzibę do Kamakura, skąd mógł kierować sprawami J., nie będąc narażony na intrygi kamarylli zniewieściałych dworaków. Miały to być „rządy obozowe", utrzymujące kraj w wojskowej dyscyplinie. Mając pełnię władzy w swych rękach, Joritomo nie pokusił się jednak o założenie własnej dynastji, lecz udał się z wizytą hołdowniczą na dwór cesarski, gdzie w r. 1192 otrzymał tytuł Sei-i-tai-siogun (Sei-i-tai-shogun). Od IX wieku cesarz nadawał tytuł sioguna (sho-gun) dowódcom, kierującym na północy operacjami wojennemi przeciwko Ajnom. Joritomo był pierwszym, który uzyskał ten tytuł nie na czas kampanji, lecz dożywotnio i który związał z nim pojęcie absolutnej władzy. Od r. 1192 do roku 1868 tytuł sioguna przechodził zawsze na ród Minamoto (1192 do 1291) i jego rozgałęzienia jak Fudziwara (1220—1244), książęta krwi z tego samego pnia (1245—1334). Asikaga (1336—1573) i wreszcie Tokugaiwa (1603—1868). Kiedy w drugiej połowie XVI w. władza na kilkadziesiąt lat przechodzi w ręce Oda Nobu-naga, potomka Taira, i nieznanego pochodzenia Tojotomi Hidejosi (Toyotomi Hi-deyoshi), to mimo, iż ci dwaj znakomici mężowie dzierżyli w swych rękach pełnię władzy, tytuł sioguna nigdy nie został im przyznany. Jeszcze jeden fakt zasługuje na podkreślenie, a mianowicie, że wszechwładza sioguna miała teoretycznie swe źródło w otrzymywanej z rąk cesarza inwestyturze. Nic to, że przedtem Fudziwara, a potem przedstawiciele różnych dynastyj siogunów zmieniali cesarzy jak rękawiczki, osadzając na tronie małe dzieci lub zupełnie powolne sobie jednostki. Nic to, że niektórzy władcy kończyli śmiercią gwałtowną lub umierali na wygnaniu. Wschodnia umiejętność zachowania decorum wychodziła zwycięsko z najtrudniejszych sytuacyj, pozostawiając w oczach szerokich mas aureolę boskości wokół tronu nawet wtedy, gdy istniały dwa zwalczające się dwory cesarskie, gdy dwu kandydatów walczyło o spuściznę Dzimmu (t. zw. okres Południowej i Północnej Dynastji r. 1336—1392). Fakt ten nabrał olbrzymiego znaczenia w XIX wieku, kiedy pod wpływem czynników natury religijnej, literackiej, politycznej, a zwłaszcza ekonomicznej została przywrócona zwierzchnia władza cesarska, a rząd sioguna obalony. Jak prawdziwa dla Dalekiego Wschodu jest zasada, że kto panuje, nie rządzi, świadczy fakt, iż wkrótce po śmierci Joritomo faktyczna władza przeszła w ręce krewnych sioguna po kądzieli Hodzio (Hojo), którzy uzurpują sobie tytuł sikken (shikken) — regentów. Przez zgórą sto lat (1205—1333) trwa w J. paradoksalna sytuacja: w Kioto rezyduje cesarz, nominalnie absolutny władca kraju, faktycznie nie posiadający najmniejszego wpływu na bieg wypadków, w Kamakura żyje siogun, nominalnie wódz sił zbrojnych i szef administracji państwowej. Za obu zaś sprawuje autokratyczne rządy sikken z rodu Hodzio. Kiedy po kilku pokoleniach istotnie wybitnych przedstawicieli rodu Hodzio tytuł regenta przypadł w r. 13 n ośmioletniemu Hodzio Takatoki, za którego rządy sprawować zaczęli zaiusznicy, reakcja przeciwko istniejącemu systemowi ogarnia cały kraj. Z chwilą kiedy Hodzio okazali się niegodnymi dalszego piastowania regencji, nie można było dopuścić, aby i tytuł sikken, podobnie jak tenno (cesarz) i siogun, stał się czysto nominalny, a władza przeszła w jakieś czwarte ręce. Jedynem wyjściem z sytuacji było oddanie zpowrotem