Magazyn60801

4

KALINKA WALER JAN *- KAMAL ATATCRK

Kalinka Walerjan.

K., pisarz polityczny, historyk polski. Ur. 20. XI. 1826 r. w Bolechowicach pod Krakowem, zmarł we Lwowie 16. XII. 1886 r. Po ukończeniu liceum św. Anny kształcił się w Uniwersytecie Jagiellońskim na wydziale filozoficznym i prawnym. Jako student brał udział w życiu politycznem młodzieży; rozpoczął równocześnie pracę publicystyczną na łamach poznańskiego „Orędownika naukowego" (1844). W 1846 wraz z bratem Kazimierzem wziął czynny udział w powstaniu galicyjskiem i przy dyktatorze Tyssowskim pełnił funkcje dyrektora kancelarji Rządu Narodowego. W owoczesnym „Dzienniku rządowym Rzeczypospolitej Polskiej" pomieszczał natchnione radykalizmem patrjotycznym artykuły, w których dziejową walkę Polski z Moskwą przedstawiał jako walkę cywilizacji z dziczą azjatycką. Po upadku powstania udał się do Brukseli i poświęcił studjom historycznym. Pierwsza jego z tego zakresu praca nosiła tytuł: „Negocjacje ze Szwecją o pokój w 1651—1653“. Powróciwszy do Krakowa w 1848 r., gdzie otrzymał posadę w Bibljotece Jagiellońskiej i w redakcji „Czasu", rozwinął szeroką działalność publicystyczną. Pod pseudonimem „Włościanin z nad Wisły" ogłosił broszurę p. t. „Jaką była dawniej Polska" (1848), w której tłumaczył, że położenie włościan w niepodległej Polsce było znacznie lepsze, niż pod rządem austrjackim i niemieckim; w „Listach o Krakowie" (Poznań 1850, pod pseud. Pencławskiego) z gorzką ironją chłostał bierność owoczesnego społeczeństwa polskiego i przeciwstawiał mu dawne „wielkie duchy" i dawne „słońca". W 1851 K. wyjechał do Paryża i wydał tu (1853) obszerne dzieło p. t. „Galicja i Kraków pod panowaniem austrjackiem", będące znako-mitem źródłowem opracowaniem dziejów tej dzielnicy pod rządem austrjackim, który dosadnie piętnował za gospodarkę rabunkową i ucisk polityczny. Podczas kampanji krymskiej K., jako sekretarz gen. Wł. Zamoyskiego, przebywał w Turcji; po wojnie wrócił do Paryża i wraz z Jul. Klaczką pracował w redakcji „Wiadomości polskich", później został sekretarzem i bliskim powiernikiem Adama ks. Czartoryskiego; w 1860—62 kierował biurem prasowem Hotelu Lambert.

Klęska 1863 r. wywarła na K. wpływ decydujący. Zaczął doszukiwać się genezy i przyczyn tej klęski nietylko w owoczesnem społeczeństwie, ale i w odległej przeszłości; zwolna przychodził do przekonania, że „upadku swego Polacy sami są sprawcami". Pogląd ten rozwinął w przedmowie do swego dzieła „Ostatnie lata panowania Stanisława Augusta" (Poznań 1868). Praca ta, oparta na obszernych materjałach archiwalnych, pozyskała K. wielki rozgłos, a zapatrywania autora stały się w znacznym stopniu punktem wyjścia dla nowej szkoły historycznej, t. zw. krakowskiej. W 1868 r. wstąpił K. do Zgromadzenia O. O. Zmartwychwstańców w Rzymie, w 1870 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Osiadłszy najpierw w Jarosławiu, a następnie we Lwowie, oddał się wyłącznie studjom historycznym. W 1880—1888 ukazał się jego znakomity „Sejm Czteroletni", owoc długoletnich gruntownych badań i dociekań. Świetnym obrazowym stylem odsłonił arkana polityki państw zaboi^zych, dał wnikliwe charakterystyki partji i stosunków politycznych, w sposób oryginalny i śmiały, choć nieraz nazbyt stronny, oświetlił poszczególne wypadki i ludzi. Pomimo gorącej krytyki, z jaką spotkał się „Sejm Czteroletni" (Korzon, Rembowski, Smoleński, Kariejew, Askenazy, Sobieski i in.), praca ta po dziś dzień jest w swoim rodzaju arcydziełem naszego piśmiennictwa polityczno-historycz-nego; wyzyskiwana jest też, często bezkrytycznie, przez współczesnych pisarzy i publicystów. Zbiorowe wydanie „Dzieł" Kalinki wyszło w 11 tomach w Krakowie w 1891 r.

Henryk Mościcki.

Kamftl Atatiirk (Mustafa Kemal).

Twórca nowej Turcji urodził się w tureckiej wówczas Tesalonice w r. 1880. Nosił najpierw jedynie imię Mustafa i dopiero w średniej szkole wojskowej otrzymał przydomek Kemal, oznaczający „doskonałość", ze względu na swe niezwykłe w każdym kierunku zdolności. Dalsze studja wojskowe odbywał Mustafa Kemal w Bitolju (Monastir) i w akademji wojennej w Stambule, którą opuścił w r. 1904 jako kapitan sztabu generalnego. Znany już w czasie studjów jako zwolennik gruntownego przeobrażenia Turcji w duchu nowoczesnym,