Magazyn6
7601

468

BLOCH JAN GOTTLIEB

Bloch Jan Gottlieb.

Bloch, bankier i przemysłowiec, urodzony 24. VI. 1836 r. w Radomiu. Pochodził z rodziny żydowskiej, która w połowie XVIII w. przeniosła się z Leszna w woj. poznańskiem do Berlina. Uczył się w Radomiu, a następnie ukończył gimnazjum realne w Warszawie. Poświęcił się następnie zawodowi handlowemu i otrzymał stanowisko przy młynie parowym w Petersburgu. Gdy zaczęto intensywnie rozbudowywać sieć dróg żelaznych, B. zbogacił się jako przedsiębiorca budowlany dróg żelaznych Głównego Towarzystwa, a podczas rządów Wielopolskiego stanął na czele tego Towarzystwa. Stara się o koncesję na budowę kolei z Warszawy Jo Uściługa i Mławy. Pomimo trudności, wypływa jących z wybuchu powstania, otrzymuje koncesję lecz w innym kierunku, a mianowicie do Brześcia i rezygnuje z niej. Następnie buduje kolej Fabryczno-Łódzką podczas, gdy starania o budowę kolei do Sandomierza pozostają bez skutku. W 1874 r. rywalizuje z Kronenbergiem o budowę kolei nadwiślańskiej. Kronenberg zdołał skupić 70% akcyj, zdystansował B-a i otrzymał koncesję. Następnie B. zwrócił uwagę na sąsiednie gubernje i otrzymał koncesję na budowę kolei Libawskiej. Buduje w 1882 r. kolej Iwangrodzko- (t. j. Dęblińsko-) Dąbrowską. Przy budowie kolei B. przedstawia kosztorys niższy od innych koncesjo-narjuszów, tak dalece niższy, że jego propozycję uw^rażają za humbug. B. jednak udowadnia, że jego kosztorys jest realny, wobec czego rząd powierza mu administrację wielu linij kolei żelaznej, łączących morze Bałtyckie z Czarnem. B. dochodzi do przekonania, że przyczyną wysokich kosztów budowy kolei są błędy i nadużycia, co wyjaśnia w dziele „Russkija żeleznyja dorogi otnositielno dochodow i raschodow eksploatacji, stoimoisti, prowoza i dwiże-nja gruzów" (Koleje rosyjskie pod względem dochodów i wydatków eksploatacji, wartości, przewozu 1 ruchu ciężarowego. Petersburg 1875). Za P^rac? tę B. otrzymał wielki medal na kongresie geograficznym w Paryżu w- r. 1875. Od tej pory sława B-a rośnie. B. dba również o zabezpieczenie losu pracowników’ przez tworzenie kas emerytalnych i wydaje pracę: „O pansionnych kassach". W tymże roku wydal w Petersburgu po rosyjsku pracę: „Badania w kwestji przewozu bydła i podatku bydlęcego w Rosji". Najbardziej go wsławiło wydane w r. 1878 w językach polskim, rosyjskim i francuskim dzieło pięciotomowe pod tytułem: „Wpływ dróg żelaznych na stan ekonomiczny Rosji". Zaraz potem B. zostaje powołany na stanowisko członka komitetu naukowego przy ministerjum skarbu. W 1877 r. wydaje w Petersburgu po rosyjsku pracę?: „Badania nad pobieraniem płac przewozowych w walucie metalicznej", gdzie rozważa całą sprawę pod kątem widzenia budżetu państwowego. W r. 1882 wydaje czterotomowe dzieło: „O finansach Rosji w XIX wieku". Potem, wydając polski przekład, uzupełnia go dodatkiem, traktującym o finansach Królestwa Polskiego od 1815 do 1866 r. W 1890 r. wydaje w Petersburgu po rosyjsku pracę: „O kredycie meljoracyjnym i stanie rolnictwa w kraju i zagranicą", w 1884 r. w Warszawie pracę „O przemyśle fabrycznym Królestwa Polskiego za okres dziesięcioletni 1871—1880“. B. bierze żywy udział w organizacji przemysłu Królestwa Polskiego i zakłada wiele instytucyj, jak Bank Handlowy warszawski, Tow. Ubezpieczeń od ognia, Warszawskie Tow. Kredytowe Miejskie, Warsz. Tow. Wzajemnego Kredytu i t. d. Brał udział w syndykacie cukrowniczym. Wiele prac poświęcił stosunkom w Królestwie, jak np. „Ziemia i jej zadłużenie w Królestwie Polskiem" (Warszawa, 1882), „Głos w kwestji kanalizacji m. Warszawy" (Warszawa, 1889). W tej ostatniej pracy zajmuje stanowisko krytyczne wobec istniejących projektów kanalizacyjnych.

B., choć przeszedł na kalwinizm, interesował się jednak żywo losem Żydów i zawsze brał ich w obronę wobec ujawniających się wówczas po raz pierwszy prądów antysemickich. Nie szczędząc ofiar mate-rjalnych na poprawę bytu ludności żydowskiej, B. napisał parę prac i artykułów, w których usiłował udowodnić, że Żydzi grają na wsi rolę nie szkodliwą, lecz pożyteczną. Do władz rosyjskich napisał nie-opublikowany memorjał o położeniu Żydów. W komitecie giełdowym warszawskim odczytał memorjał w tejże kwestji i opublikował go w „Niwie". Memorjał ten wywołał w Polsce ożywioną wymianę zdań. Sprawa Żydów znajduje szerokie oświetlenie w jego dziele pięciotomowem, wydanem w r. 1901 po rosyjsku: „Srawnienje matę-