Magazyn6001

166

OSTRORÓG JAN — OSTROWSKI JÓZEF

mieckim nabożeństwom w kościołach i przeciwko zbytkowi mieszczan. Domaga się też rozwiązania cechów, które podwyższają ceny, taks na towary, nadzoru nad miarami i wagami i t. d. Szlachecko-ziemiańskie stanowisko O. uwidocznia się doskonale w jego stanowisku do ceł. Jest przeciwnikiem ceł przywozowych, które obciążają konsumenta, a chce ceł wywozowych. Pogląd ten umotywować można tern, że w ówcze-snem mniemaniu Polska posiadała monopol na wywożone przez siebie ziemiopłody, zatem ciężar ceł wywozowych spadłby na obcych konsumentów. Prócz tego w „Pamiętniku" znajduje się szereg uwag o skarbie, wojsku, administracji (która powinna być płatna i odpowiedzialna przed królem), które zmierzały do zwiększenia siły politycznej Rzeczypospolitej. Pamiętnik odzwierciadla prąd nacjonalizmu, który powstał jako reakcja przeciwko średniowiecznym pojęciom politycznym, przeciwko uniwersalizmowi Kościoła i niezależności politycznej i gospodarczej miast.

Literatura: Kobrzyński M.s Jan Ostroróg. Studyum z literatury politycznej XV to. „Przewodnik naukowy i literackiLwów 1877. — Caro J.s Jan Ostroróg i traktat jego. Pamiętnik Wydziału historycznego Akademji Umiejętności, t. IV i odbitka. Kraków 1882. — Korbut O.: Literatura polska. Warszawa 1929.— Pamiński A.: Jana Ostrorogu iywot i pismo o naprawie Rzeczypospolitej. Warszawa 1884. — Rembowski A.r Jan Ostroróg i jego memorjal o naprawia Rzeczypospolitej. „Niwa” 1884. — Straaburger E.: Poglądy ekonomiczne w Polsce XV i XVI wieku. „Ekonomista” 1891. — Tarnowski St.; Pisarze polityczni XVI udeku. Kraków 1886. — Wagner L.s Jan Ostroróg, doktór obojga praw, wojewoda poznański i jego pamiętnik. „Bocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk”. Poznań 1859.

Andrze] Grodek.

Ostrowski Józef.

O., regent Królestwa Polskiego, syn Aleksandra i Heleny z hr. Morstinów, urodził się 2i. I. 1850 w rodowym majątku Malu-szynie. Odebrał staranne domowe wychowanie pod okiem ojca, dyrektora komisji spraw wewnętrznych za czasu Rządu Cywilnego margrabiego Wielopolskiego, a później przez długie lata prezesa Tow. Kredytowego Ziemskiego. W 1864 O. wstąpił do piątej klasy II gimnazjum w Warszawie, które chlubnie ukończył, następnie wstąpił na wydział prawny w Szkole Głównej, którą ukończył już po jej przemianowaniu na uniwersytet warszawski. W 1872 wyjechał na studja uzupełniające do Niemiec, początkowo do Berlina, a następnie do Halli, gdzie studjował rolnictwo pod kierunkiem znakomitego profesora Kuhna. Wróciwszy w 1874 do kraju osiadł na wsi i wraz z braćmi kierował rozległemi interesami dóbr rodzinnych; w tymże roku wziął czynny udział w urządzaniu wystawy rolniczej w Warszawie. W 1876 został obrany sędzią gminnym w Maluszynie i przez długie lata spełniał ten uciążliwy obowiązek. Przodującą na owe czasy w Królestwie Polskiem instytucją i prawie jedynem polem szerszej działalności publicznej było Towarzystwo Kredytowe Ziemskie. Naczelnym jej organem był Komitet, do którego wybierano czołowych przedstawicieli ziemiaństwa. O. został w 1901 powołany na radcę Komitetu i przez szereg lat godność tę piastował. Gdy po wojnie rosyjsko-japońskiej usunięte zostały w pewnej mierze dotychczasowe trudności pracy społecznej, O. wysunął się na przodujące stanowisko w licznych naradach, które się wtedy na prowincji i w Warszawie odbywały. W 1905 wziął kierowniczy udział w utworzeniu Stronnictwa Polityki Realnej, które gromadziło większość zachowawczych żywiołów w kraju. W 1906 został, jako członek stronnictwa, wybrany do Rady Pań-twa w Petersburgu i piastował ten mandat do 1911. W trudnych petersburskich warunkach O. pamiętał zawsze o tern, aby przy każdej nadarzającej się sposobności, podkreślać odrębność Królestwa Polskiego. Jego zachowanie, pełne powagi i godności, wzbudzało szacunek wśród rosyjskich kolegów, którzy się ze zdaniem jego bardzo liczyli. Od samego wybuchu wojny światowej O. przewidywał upadek cesarstwa rosyjskiego i z głębokiego przekonania, że na Rosji i przy Rosji niczego budować nie można, należał do polityków kierunku akty-wistycznego. W dn. 15. X. 1917 powołany został w skład Rady Regencyjnej obok arcybiskupa warszawskiego ks. dr. Aleksandra Rakowskiego i Zdzisława ks. Lubomirskiego. Obowiązki regenta spełniał przez cały czas istnienia Rady, która położyła przy jego przodującym udziale podwaliny pod budowę państwowości polskiej. Gdy Rada Regencyjna oddała 14 listopada 1918 władzę zwierzchnią w państwie w ręce Józefa Piłsudskiego O., mając ciężko nadszarpnięte zdrowie, powrócił do rodzinnego domu. Zmarł w Maluszynie 30. VI. 1923.

Stanisław Potocki.