Magazyn62501

221

KOLONJL

i koryguje fałszywe nieraz wrażenie przezeń wywołane. Naprzykład: rozległe obszary posiadłości Francji w Saharze powodują wysoki iloczyn obszarów, ale niski iloczyn ludności wskazuje, że są one częściowo ane-kumeną, zmuszając badacza do bliższego rozpatrywania zagadnienia.

W roku 1935 statystyka państw kolonjal-nych przedstawiała się według następującej tabeli:

Statystyku państw kolonjalnych w roku 1935.

Państwa	Obszary	w km*	Ludność w tysiącach		Iloczyny kolonjalne
	kraj macierz.	kolonje	kraj macierz.	kolonje	obszarów	ludności
W. Brytanja ....	242 606	34 312 730	46 825	453 000	I4L5	9.67
Belgja.....	30 506	2 336 892	8 276	9 373	76,6	*■47
Niderlandy.....	34 181	2 046 041	7 936	61 000	59.85	7,26
1 Jan ja (z całą Greń-	42 93i	2 176 399	3 656	41	53.02	0,009
land ją)...... Portugalja.....	91 768	(zam. 89 499) 2 069 940	7 14°	8 221	22.55	2.15
Francja......	550 966	11 815 840	41 940	64 588	2i,45	1.55
Włochy (bez Abisynji)	310 177	2 463 697	42 625	4 000	n.55	o.34
Japonja......	382 314	298 314	68 195	17 704	0,78	0,406
Hiszpanja.....	504 902	335 4°o	24 242	1800	0,59	0,04
St. Żjedn. Am. . . .	7 839 063	* 843 133	126 425	19 000	0.23	0,12

Rozróżniamy zasadniczo: k. immigracyj-ne i tubylcze. Pierwsze są to tereny osiedleńcze dla białego człowieka. Warunkami za-sadniczemi założenia i rozwoju takiej k. są: 1) klimat zdrowy, umożliwiający pracę fizyczną, podobny do tego, w jakim emigrant pracował w ojczyźnie, 2) gleba odpowiednia do uprawy, 3) bardzo rzadkie zaludnienie pierwotnej ludności tubylczej. Kanada jest terenem, którego chłonność immigracyjna jest największa. Kraje mogące stanowić k. tego typu znajdują się we władaniu potężnych mocarstw. K. tubylcze są to ziemie zamieszkałe przez znaczniejsze ilości ludów tubylczych. W zależności od stanu kultury i organizacji tej ludności wyróżniamy dwa rodzaje k. tubylczych: t. zw. k. zawojowane i plantacyjne. Pierwsze są to kraje, w których ludność tubylcza stanowiła własną państwowość przed przyjściem białego człowieka i przeciwstawiała się jego inwazji zorganizowaną akcją zbrojną, powodującą nieraz długotrwałe wojny. Przykłady: Algerja, Marokko, Madagaskar, Afryka Południowa, Korea i t. d. K. plantacyjne zaludnione są przez ludność o niskim stopniu kultury i cywilizacji i o słabej obronności. Ponadto mają one klimat uniemożliwiający Europejczykom pracę fizyczną, a co za tern idzie — osadnictwo. Jest on tam siłą kierowniczą, która w plantacjach wzgl. kopalniach posiłkuje się pracą fizyczną tubylców. Ty-powemi przykładami k. tubylczych t. zw. plantacyjnych są: Niger ja, Kamerun, Kongo franc. i częściowo belgijskie i t. d.

K. tubylcze zarówno plantacyjne jak zawojowane dostarczają szeregu surowców, produktów plantacyjnych i artykułów t. zw. kolonjalnych.

Systemy kolonizacji poszczególnych mocarstw europejskich były zasadniczo odmienne i dały rozmaite wyniki. Ponadto uległy one ewolucji oraz zmianom w ciągu wieków. Narody łacińskie wysyłały do k. tylko mężczyzn, którzy pobierali się z kobietami tubylczemi i utworzyli ludy mieszane, podczas gdy Anglosasi i Germanie emigrowali z kobietami i rodzinami i sprowadzali sobie żony z ojczyzny. Wynikiem tego ludność k. angielskich związana jest z ludnością macierzy węzłami krwi i temu W. Brytanja zawdzięcza, że posiada wiernych sobie obywateli kolonjalnych. Dawniej traktowano k. bezkrytycznie jako kraje niższe, eksploatowane na korzyść macierzy, które musiały się jej rozkazom bezwzględnie podporządkowywać. Wynikiem takiej polityki była utrata całej Ameryki Południowej i Centralnej przez Hiszpanję i Por-tugalję, oraz Nowej Anglji przez W. Bry-tanję. Wstrząsy te spowodowały zasadniczą zmianę polityki kolonjalnej angielskiej, która odtąd swoje k. immigracyjne traktuje bardzo liberalnie, nadając im prawa domi-njalne, na których podstawie k. te posiadają znaczny stopień autonomji administracyjnej, częściowo nawet politycznej.

W pierwszem kilkunastoleciu, a nieraz nawet dwudziestokilkoletnim okresie posiadanie k. jest zazwyczaj poważnym ciężarem