Magazyn66701

363

KONSULTACYJNE I KOORDYNACYJNE UMOWY

Konsultacyjne i koordynacyjne umowy.

Obecność ośrodków perturbacyjnych wywołuje w państwach, należących do tego samego rejonu geo politycznego, poczucie solidarności wobec grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa. Jeżeli niebezpieczeństwo to jest bliskie i groźne, to zawierają one umowę sprzymierzeńczą; w innych wypadkach zobowiązują się jedynie do porozumiewania się z sobą i uzgadniania swego stanowiska w pewnych określonych przypadkach, przez co stwierdzają, że istnieje kategorja spraw, stanowiących przedmiot ich wspólnego zainteresowania. — Są to umowy, względnie klauzule konsultacyjne i koordynacyjne. Były one znane już przed wojną światową. Tak np. sojusz francusko-rosyjski z 1891 r, był właściwie umową konsultacyjną, zawartą w formie noty Ribota do Mohrenheima z dn. 27. VIII. 1891 r., przyjmującej do wiadomości i potwierdzającej treść listu Giersa do Mohrenheima z dn. 21. VIII. 1891 r. Otóż w p. x-o tego pisma czytamy:

„Oba Rządy oświadczają, że będą się porozumiewały we wszelkich sprawach, mogących narazić na niebezpieczeństwo pokój powszechny".

W okresie powojennym tego rodzaju zobowiązania są zjawiskiem bardzo pospoli-tem. Przykładowo można wymienić następujące:

1.    Umowa sprzymierzeńcza polsko-francuska, podpisana w Paryżu dn. 19. TI. 1921, przewiduje w p. 1 porozumienie się obu państw w sprawach polityki zagranicznej wspólnie je obchodzących, w p. 3 porozumienie się w razie gdyby jedno z nich uległo napaści nie sprowokowanej, wreszcie w p. 4 porozumienie się przed zawarciem jakich-bądź układów politycznych, dotyczących Europy Środkowej i Wschodniej.

2.    Pakt przyjaźni i serdecznej współpracy polsko-jugosłowiański, podpisany w Genewie dn. 18. IX. 1926 r. i przedłużony sine die dn. 3. XII. 1930 r. — Przewiduje on w art. 2 uzgadnianie wysiłków pokojowych i porozumiewanie się w sprawach polityki zagranicznej, obchodzących obie Strony, a w art. 3 obowiązek natychmiastowego porozumienia się w razie powikłań międzyna rodowych.

3.    Układ zawarty w Rzymie dn. 15. VII. 1933 r. przez Francję, W. Brytanję, Włochy i Niemcy (nie ratyfikowany dotąd), noszący nazwę Paktu porozumienia i współpracy, a potocznie zwany „paktem czterech". W art. 1 i 4 przewiduje on wspólne badanie i uzgadnianie przez sygnatarjuszy wszelkich spraw, interesujących ich wzajemnie i mających związek z utrzymaniem pokoju i odbudową gospodarczą Europy.

4.    Protokół konsultacyjny austrjacko-wę-giersko-włoski, podpisany w Rzymie dnia 17. III. 1934 r. Przewiduje on wspólne porozumiewanie się, nawet na żądanie jednego tylko sygnatarjusza, we wszystkich zagadnieniach szczególnie ich obchodzących oraz w sprawach o charakterze ogólnym, w celu rozwinięcia skoordynowanej polityki, zmierzającej do popierania rzeczywistej współpracy między państwami europejskiemi, a w szczególności między sygnatarjuszami.

5.    Deklaracja ogólna francusko-włoska, podpisana w Rzymie dn. 7. I. 1935 r., przewiduje porozumienie się obu państw za każdym razem, gdy tego będzie wymagała ich współpraca.

6.    Pakt Bliskiego Wschodu, podpisany w Teheranie dn. 8. VII. 1937 r. pomiędzy Turcją, Afganistanem, Irakiem i Iranem, przewiduje w art. 3 obowiązek wzajemnego konsultowania się sygnatarjuszy w razie wybuchu jakiegobądź zatargu międzynarodowego, dotykającego ich wspólnych interesów.

7.    Traktaty wzajemnej pomocy: francusko-sowiecki (Paryż, 2. V- 1935 r). i czeskosło-wacko-sowiecki (Praga, 16. V. 1935 r.) przewidują w swym art. 1 obowiązek konsultacji w razie gdyby jednemu z kontrahentów groziła napaść ze strony Niemiec.

Podobne zobowiązania do wzajemnej konsultacji znajdujemy jeszcze w następujących umowach: w art. 1 traktatu niemiecko-so-wieckiego (Berlin, 24. IV. 1926 r.); w art. 1, 2, 3 i 4 traktatu przymierza i przyjaźni francusko-czeskosłowackiego (Paryż, 25. I. 1924 r.); w art. 3, 4 i 5 traktatu przyjaźni francusko-jugosłowiańskiego (Paryż, 11. XI. 1927 r.); w art. 2 przymierza odpornego estońsko-łotewskiego (Tallin, 1. XI. 1923); w art. 4 traktatu gwarancyjnego polsko-rumuńskiego (Genewa, 15.1- I93^{1 r}-)l w art. 1 paktu bałtyckiego (Genewa, 12. IX. 1934 r.); w art. 2 paktu grecko-tureckiego (Ankara, 14. IX. 1933 r.); w art. 2 paktu bałkańskiego (Ateny, 9. II. 1934 ^r )- To, niekompletne zresztą, wyliczenie dowodzi, jak dużą rolę

24*