Magazyn62201

618

LUDNOŚĆ

ter raczej szacunków dokonywanych przez administrację lokalną.

Przeprowadzały również spisy ludności republiki Południowej i Środkowej Ameryki, nie były one jednak wystarczająco dokładne, ani też dość regularnie przeprowadzane.

W czasach powojennych we wszystkich już państwach europejskich przeprowadzono spisy ludności, przynajmniej po jednym (Albanja, Turcja). Głębokie zmiany polityczne i gospodarcze wywołane przez wojnę światową zakłóciły w wielu wypadkach regularność spisów ludności; z jednej strony zakłócenia te działały przyśpieszająco z uwagi na potrzebę możliwie najszybszego zorjentowania się w nowych warunkach, z drugiej strony — opóźniająco ze względu na trudności finansowe, wynikające z wysokich kosztów spisów.

Spisy w krajach europejskich odbywają się zasadniczo najczęściej co io lat; w myśl zaleceń Międzynarodowego Instytutu Statystycznego przeprowadzane one są zwykle w latach, zakończonych zerem, lub jedynką. Częstsze spisy przeprowadzają Niemcy (dawniej co 5 lat, obecnie dość nieregularnie — co 6—8 lat), Danja, Francja, Luksemburg (co 5 lat).

Z krajów pozaeuropejskich, regularne spisy ludności przeprowadzają obecnie Stany Zjednoczone, Japonja, Egipt — wszystkie co 10 lat; następnie wszystkie dominja, kolonie i tereny mandatowe brytyjskie (Unja Południowo Afrykańska i Nowa Ze-landja co 5 lat, pozostałe co 10 lat), jednakże tylko w Indjach Brytyjskich i Nowej Ze-landji są to prawdziwe spisy powszechne, gdzie indziej spisy obejmują tylko ludność białą, tubylcy zaś albo są spisywani w sposób bardzo niedokładny (ob. niżej p. IV, 1). albo zupełnie pomijani (Australja). Przeprowadzane są również systematyczne spisy w kolonjach i posiadłościach belgijskich, francuskich, holenderskich, hiszpańskich i portugalskich, jednakże dokładność ich zależy w znacznym stopniu od poziomu cywilizacyjnego danego terenu: na Jawie na-przykład ostatni spis ludności (1930 roku) odznaczał się daleko posuniętą dokładnością i szczegółowością, w innych zaś kolonjach holenderskich w Indonezji (Sumatra, Borneo, Celebes, Nowa Gwineja) spis ludności tubylczej był właściwie tylko przybliżonym szacunkiem władz administracyjnych.

W republikach Południowej i Środkowej Ameryki spisy ludności odbywają się bardzo nieregularnie (np. w Argentynie odbyły się 3 spisy ludności w latach 1869, 1895, 1914, w Peru ostatni spis miał miejsce w 1876 roku, w Brazylji w 1920, w Urugwaju w 1911); są one przytem dalekie od powszechności i dokładności.

Z krajów, w których dotychczas nie było wogóle spisów ludności, najważniejsze są Chiny. Niepewność szacunków, dotyczących stanu ludności tego kraju, przekracza 100 miljonów osób i ciąży bardzo poważnie na wszelkich próbach szacunku zaludnienia świata. W takiej samej sytuacji znajduje się szereg krajów mniejszych, jak np. Iran (Persja), Irak, Afganistan, Arabja, Abi-synja.

W Polsce odbyły się po wojnie dwa spisy ludności: 30. IX. 1921 i 9. XII. 1931 roku. Pierwszy spis nie objął Górnego Śląska i części Wileńszczyzny, wchodzącej wówczas w skład t. zw. Litwy Środkowej, gdyż przynależność tych terenów nie była wówczas jeszcze formalnie rozstrzygnięta. Dalsze spisy mają odbywać się co 10 lat, następny więc winien się odbyć w 1941 r.

IV. Zakres nowoczesnych spisów ludności.

1. Masa objęta dochodzeniem. Zasadniczo spisy ludności obejmują całą ludność danego kraju (państwa, lub jego części). W praktyce reguła ta nie zawsze jest zupełnie ściśle realizowana. Wyjątki bywają tu dwojakiego rodzaju: niektóre grupy ludności są jeszcze teraz wyłączane zgóry, inne bywają pomijane na skutek niedokładności i przyczyn natury przypadkowej.

Najczęstszym przypadkiem zasadniczego wyłączenia ze spisu są wyłączenia dotyczące personelu dyplomatycznego państw obcych, korzystającego z przywilejów eksterytorjal-ności. O wiele większą grupę stanowią tubylcy niektórych kolonij zwłaszcza angielskich, wyłączani ze spisów, bądź całkowicie (Australja), bądź też podczas niektórych spisów (Unja Południowo Afrykańska).

Z niedokładności spisów ludności najbardziej rozpowszechnione nawet w krajach o wysokim poziomie organizacji i techniki spisowej, jest opuszczanie pewnej liczby dzieci, najczęściej niemowląt. Opuszczenia takie dochodzą do kilku procent.

Stosunkowo większe rozmiary mają opuszczenia części ludności w krajach, obejmu-