Magazyn6R701

509

POLSKA

kiej deklaracji o niestosowaniu przemocy, Litwa została pozbawiona dotychczasowego tak wybitnego poparcia dyplomatycznego Rzeszy. Okazało się to wkrótce potem, gdy Litwa zawarła przymierze z Estonją i Łotwą, rezygnując ze stawianego dotychczas żądania, aby sojusznicy poparli ją w sporze z Polską o Wilno. Art. 3 traktatu porozumienia i współpracy zawartego między Estonją, Litwą i Łotwą 12. IX. 1934 mówił: „Wysokie Strony Umawiające się uznają, że istnieją zagadnienia swoistej natury, w stosunku do których osiągnięcie stanowiska uzgodnionego mogłoby być trudne. Zgadzają się one, że te zagadnienia stanowią wyjątek względem zobowiązań, zastrzeżonych w art. 1 niniejszego traktatu**. Oznakami odprężenia były również częstsze niż dawniej wizyty o charakterze nieoficjalnym działaczy litewskich w Polsce, a polskich na Litwie, między innymi w czerwcu 1934 bawił w Kownie były premjer Aleksander Pry-stor. Dopiero wszakże w 1938 nastąpiły warunki sprzyjające zakończeniu sporu. Po incydencie granicznym, którego ofiarą padł polski żołnierz Korpusu Ochrony Pogranicza Serafin, rząd polski zwrócił się do rządu litewskiego ze stanowczem żądaniem nawiązania stosunków dyplomatycznych i otwarcia normalnego ruchu granicznego. Żądania te zostały przez Litwę przyjęte i od 31. III. 1938 Rzeczpospolita pozostaje z bratniem państwem litewskiem w normalnych stosunkach, które rozwijają się coraz pomyślniej.

Gdy 29. IX. 1938 zostało zawarte w Mo-nachjum porozumienie Anglji, Francji, Włoch i Niemiec w sprawie odstąpienia przez Czechosłowację Niemcom Sudetów, Polska uzyskała od republiki czeskiej drogą pokojową na zasadzie wymiany not w dniach 30. IX. i 1. X 1938 zwrot powiatów cieszyńskiego i frysztackiego.

Ponieważ w okresie wymiany not pomiędzy rządem polskim a czeskim nastąpiło zaostrzenie stosunków z Rosją, ambasador Rzeczypospolitej w Moskwie Wacław Grzybowski przeprowadził z komisarzem ludowym spraw zagranicznych Litwinowem szereg rozmów, w których wyniku ogłoszono 27. XI. 1938 komunikat stwierdzający, że „podstawą stosunków między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Rad i nadal pozostają w całej swej rozciągłości wszystkie istniejące umowy łącznie z paktem o nieagresji polsko-sowieckiej z 25. VII. 1932, i że pakt ten, zawarty na pięć lat a sprolongowany 5. V. 1934 na termin dalszy do 31. XII. 1945 posiada dostatecznie szeroką podstawę gwarantującą nienaruszalność stosunków pokojowych między obu państwami**.

15. III. 1939 nastąpiło rozpadnięcie się Czechosłowacji skutkiem wcielenia Czech do Rzeszy i ogłoszenia niezawisłości republiki słowackiej. Węgrzy zajęli jednocześnie Ruś Podkarpacką, co przywróciło wspólną granicę polsko-węgierską.

Rząd niemiecki upojony sukcesami, odno-szonemi bez walki, a nawet bez prób oporu ze strony przeciwnika, wystąpił wówczas do Polski z żądaniem zgody na przyłączenie do Rzeszy wolnego miasta Gdańska i na budowę eksterytorjalnej autostrady na Pomorzu. Tym razem wszakże po raz pierwszy od objęcia rządów przez Hitlera Niemcy w odpowiedzi na swe żądania spotkały się z krótką i stanowczą odmową.

Brutalne zadanie kłamu przez kanclerza Hitlera własnym wielokrotnym oświadczeniom, że Niemcy po zajęciu Austrji i Sudetów nie mają w Europie żadnych aspiracyj terytorjalnych i, że nie dążą do zajmowania krajów, niezamieszkałych przez ludność niemiecką, wywołało na całym świecie głębokie oburzenie. W dwa dni po aneksji Czech premjer angielski Neville Chamberlain w wielkiej mowie w Birmingham oświadczył, że „rzucona rękawica będzie podjęta**. 31. III. 1939, w kilka dni po odrzuceniu przez Polskę żądań niemieckich, Chamberlain złożył w Izbie Gmin oświadczenie, stanowiące jednostronną gwarancję niezależności Polski. W czasie wizyty ministra Becka w Londynie 3.—.6 IV. 1939 jednostronna gwarancja angielska dla Polski została zastąpiona przez wzajemną gwarancję dwustronną polsko-angielską. Polska i Wielka Brytanja zagwarantowały sobie „wzajemną pomoc na wypadek w szelkiego zagrożenia bezpośredniego lub pośredniego niezależności każdego z obu państw**. 13. IV. 1939 francuski prezes ministrów Daladier oświadczył w Izbie Deputowanych: „Francja i Polska nawzajem udzielają sobie gwarancji niezwłocznej i bezpośredniej przeciw wszelkiej groźbie bezpośredniej lub pośredniej, która mogłaby narazić na szwank ich żywotne interesy**. Porozumienie polsko-angielskie przyjął kan-