maistre o papiezu008001

80

wygnania i groźbą męczarni, podpisał wreszcie potępienie, jakiego po nim wymagano, ale to wszystko gwałtem wymoźono a od-■raza Liberiusza do kacerstwa równie jest wątpliwą, jak opinia jego przychylna za Atanazym. Jest to uczucie, które byłby objawił, gdyby był wolnym 1). “

S. Atanazy kończy temi słowy, które na szczególną zasługują uwagę: Gwałt dowodzi woli tego, przed którym drżą, ale nigdy tego, który sam drży *2), a ta zasada w okoliczności, o której jest mowa zupełnie kwestyą rozstrzyga'.

Cenluryatorowie Magdeburscy przytaczają z taż samą dokładnością innych pisarzy, mniej przychylnych Liberyuszowi, ale nie-zaprzeczają wszakże jego srogich cierpieli wygnania. Przecież widzimy, iż historycy Magdeburscy skłaniają się widocznie do zdania śgo Atanazego: „Zdaje się (mówią), że wszystko, co opowiadano o podpisie Liberyusza nie pada wcale na dogmat aryański, ale tylko na potępienie Atanazego 3). Że w tym razie raczej jego język, aniżeli sumienie przewiniło,“ (jak to powiedział Cycero w podobnej okoliczności) „i to jest rzeczą niewątpliwą. To przynajmniej pewna, iż Liberyusz nie przestał wyznawać wiary soboru Nicejskiego 4).“

Jakże to jest gorszącćm wddzieć Bossuela oskarżycielem Papieża, którego bronią najznakomitsi kalwini. Któż mógłby niepo-klasnąć uczuciom jakie swemu sekretarzowi powierzył.

Jakto powiedziałem wyżej: rozmiar mego dzieła niedozwala mi zapuszczać się w szczegóły: wstrzymuję się przeto od roztrząsania, czy powołany dopiero ustęp śgo Atanazego jest pod jakimkolwiek względem podejrzany, czy upadek Liberyusza może być wprost zaprzeczonym, jako fakt wymyślony 5); czy w przeciwnem przy-

1)    Liberiom post exactum in exilio biennium, inllexum mimsąnae mor-tis ad subscriptionem contra Athanasium inductum fnissę... Verum il-lud ipsum et eorum violentiam et Liberii in haeresim odium ei su-um pro Athanasio suffragium, quum liberos effectus haberet, satis co-arguit.

2)    Quae enim per tormenta contra priorem ejus sententiam extorta sunt, eo jam non metuentium, sed cogentium voluntates habendae sunt.

3)    Quamquam haec de subścriptione in Athanasium ad quam Liberius im-pulsus sit, non de consensu in dogmate cum Arianis dici videntur.

4)    Lingua eum superscripssise magis quam mente, quod de juramento cujusdam Cicero dixit, omnino Yidetur, iąiiemadmodum et Athanasius eum excusavit. Constantem certe in professione fidei Nicaenae mansisse indicat. (Centuriae ecclesiae Historicae per aliquos studiosos et pios yiros in urbe .Magdeburgiem et Basileae per Joannem Oporinum, 1562, Tom IV, X, str, 1184),

5)    Kilku uczonych sądziło, że mogą popierać to zdanie. Dissert. sur le papę Libere, dans laquelfe on fait voir qu’il n’est pas tombć. Paris,