maistre o papiezu009001

90

znać rękę Alenysa 1), a Brutus pisząc z obozu pod Verceil do tegoż Cycerona mówi mu: Przeczytaj najprzód załączone urzędowe pismo, które przesyłam do senatu, i porób w aiem zmiany, jakie za stosowne uznasz 2). Otóż, wódz prowadzący wojnę, wkłada na przyjaciela obowiązek zmienienia albo przerobienia urzędowego pisma, które do swojego wfadzcy przesyła! To jest zaiste dziwnem wedle naszych wyobrażeń, ale niech nam ,to posłuży tylko za dowód materyalny w rzeczy o której mowa.

Cyceron otwarłszy bez uchybienia zwyczajom list Kwintusa brata swojego, w którym mniemał znaleść straszliwe tajemnice, udziela go przyjacielowi i mówi: Prześlij go pod adresem jeżeli to znajdujesz słusznern. Jest on otwarty, ale to nic nie szkodzi: twoja siostra Pomponia (żona hwinta) ma zapewne pieczęć mężowską 3).

Nie chcę nic mówić o moralności obyczajów tej miłej rodzi-ny, poprzeslajmy na przytoczeniu samego faktu. JNiechodziło to jak się pokazuje ani o charakter, ani o podpis, ale widać że ten oburzający rozbój listowy, który (jako mówi) nic nie szkodził, dokonywał sie bez najmniejszej trudności za pomocą prostego stępia 4).

Gdy przyłożenie pieczęci było tak ważną rzeczą, prawo karało fałszerzy pieczątek zarówno z fałszerzem testamentu, i to było nader sprawiedliwiej, gdyż sama tylko pieczęć uprawniała akta najwyższćj wagi.

Święty Paweł używał ręki swego sekretarza do spisywania swoich listów kanonicznych, ale dodawał przecież kilka wierszy własnoręczni-e i zawsze o tem ostrzegał, wyrażając się jak Cyce-

1) In tuis quoque epistolis Alexin rideor cognoscerc (XVJ 15). Ale-xys był wyzwoleńcem i poufnym sekretarzem Attyka, a Cycero nie byl w stanie rozróżnić pisma jego od pisma przyjaciela.

' 2) Ad Scnatuin quas littęras misi Tclim prius pcrlegas, ct si qna tibi yidebuntnr, commiifes. (Brutus Ciceroni fam. Xt. 19).

3)    Quas (littęras) si putabis illi ipsi ntilc esse reddi, reddes, nil

me loedet: nam quod resignatae sunt, Iiabet, opinor, ejus signum Pomponia, (Ad Atticum XI, 9).    *

4)    Signum requirent aut ma mim, diccs iis mc propter custodias ea yitasse (Ad Att. XI, 2), Znak zresztą, albo charakter ryty był tak ważną rzeczą, źe fabrykującego fałszywą pieczątkę karano wedle prawa Korneliusza na fałszujących testamenta przepisanego, tak jakby podpis cudzy naśladował. (Leg. 30. dig. de legc Corn. de fals). Widzimy że przez ten wyraz „fałszywa pieczątka⁴⁴ signum adultcri-mum trzeba rozumieć pieczątkę zrobioną dla osoby, która nie ma prawa jćj używać: tak, że rytownik miał obowiązek zachować też same ostrożności, jakie są nakazane slósarzom, jeżeli kto nieznajomy klucz u nich zamawia- Jeżeli tego tak rozumieć nie będziemy, to nie wiem, co znaczy pieczątka sfałszowana. Czyż możnaby ją robić, a nie fałszować?