maistre o papiezu000601

6

git tą znakomitą liczbą dziel, które go w rzędzie najwyborniejszych apologistów stawiły.

Do tego to inozotu zatrudnień świętych wprawdzie, ale uciążliwych, przywiedzionem jest dzisiaj całe prawic duchowieństwo Europejskie, a mianowicie też duchowieństwo Francuzkie, na które burza rewolucyjna silniej uderzyła. Wszystkie kwiaty jego powołania powiędły, zostawiając mu jedynie ciernie i głogi. Dla niego kościoł się odradza : a z samej natury rzeczy wyniknie, iż wyznawcy i męczennicy poprzedzać muszą uczonych. Niełatwo nawet przewidzieć jest chwilę, w której powrócone dawnemu swemu pokojowi, dosyć będzie licznem, ażeby mogło podnieść czoło we wszystkich oddziałach swego niezmiernego zakresu, i zdumiewać nas zarówno umiejętnością jak i świętością obyczajów, czynną gorliwością i cudami prac apostolskich.

Nic w^:Jzę zatem powodu, dlaczegoby w tych przechodnich chwilach, (które z innych względów wyjdą na korzyść religii) dlaczegoby mówię, ludzie świeccy, mający wrodzone zamiłowanie do poważnych badań, nie mieli garnąć się do szeregu obrońców najświętszej sprawy, i stając na w domie, nie walczyli z tą odwagą, lakiej poklaskujcmy w o-wycli niewiastach, które wśród oblężonego miasta zarówno z mężami nieprzyjaciół odpierały.

Każda umiejętność z resztą, winna zawsze, a szczególniej w o-becnej epoce przynosić pewną dziesięcinę temu, do którego należy powszechne dziedzictwo: bo On jest pan.cm wszelkiej umiejętności, On uprawia i uświęca wszystkie dobre myśli Dochodzimy do ważnej enoki religij nćj, w ktęirćj każdy człowiek skoro posiada ku temu zdolność, ma obowiązek przyłożyć się chociaż jednym kamieniem do wspaniałej budowy, jakiej zarysy już są widocznie o-znączone. Mierność talentu niechaj nikogo nie odstrasza: ja przynajmniej nic przeląkłem się mojej nieudolności. Ubogi, siejący tylko w swym szczupłym ogródku miętę, km n i anyż¹), może z ufnością podnieś ² pierwszy owoc swój pracy ku Niebu, i być pewnym że ofiara jego zostanie przyjętą, równie jak i zamożny właściciel, który śród szerokich poi swt ich, sypie ohfic.c w przysionhi świątyni bogaty plon w zbożu i w zdrojach winnej macicy ³).

Nie inało także wpłynęła na inojc postanowienie inna jeszcze u-waga: kapłan który broni religii pełni zaiste swoją powinność i zasługuje na cały nasz szacunek; ale w oczach wielu ludzi lekkomyślnych albo uprzedzonych staje jakoby obrońca własnej swojej sprawy, a pomimo śe działa równie jak my w dobrej wierze, to każdy uważny badacz mógł dostrzedz, iż niedowiarek więcej ufa człowiekowi światowemu, i zbliża się doń często bez wstrętu, wszyscy zaś którzy śledzili przyrodę owego niedowiarka, tego dzikiego i lękliwego ptaka, wiedzą i przyznają, że bez porównania trudni ;j jest ku nemu się zbliżyć, aniżeli go schwytać-

Ale niechaj mi będzie wolno ‘cszczc zwrócić uwagę, ii jeżlii. człowiek, zajmujący się całe życie ważnym jakim przedmiotem, i poświęcający mu wszystkie wolne cliwrle, słowem zwracający ku niemu wszystkie wiadomości, jeżeli człow ck ten mówię, ezujc w sobie ja-

1

**} Mat. XXIII. 23.

2

*' l)eiu scientiarum dominu² est et ipsi praepatarlur cocitalionrt. Reg. 1. cip. V. 3,

3

Robur par’.,., sauguutem uuae. Ps. CIV. 16. Isaj. III, I.