maistre o papiezu012401

przynajmniej wedle ówczesnych wyobrażeń* Poprzestali wszakże na czczćm zwierzchnictwie, które wkrótce zastąpi! lekki haracz a i tój daniny nikczemne skąpstwo wieku, zazdrośnie im zaprzecza.

r Papieże mogli byli objąć w swoim czasie to powszechne zwierzchnictwo, którego im także powszechna wówczas nie odmawiana opinia. Mogl wymagać hofdownictwa, nakładać dowolne podatki, {choć nie mam tu potrzeby rozbierać tych szczegółów^, zawsze jednak niezbitą pozostanie prawdą, że nigdy, nie szukali, ani nie korzystali ze sposobności powiększenia swego państwa, kosztem sprawiedliwości, kiedy tymczasem >adna inna doczesna potęga nie uniknęła tej pokusy. W tej epoce mówiącćj tyle o zasadach, na-w^ret z całą filozofią i z mnóstwem dzieł filantropicznych, niema może ani jednćj europejskiej potęgi, która by była w starie usprawiedliwić wszystkie swoje posiadłości, przed Bogiem i słusznością!

Czytamy w dziele: Letres sur Thistoire, że Papieże korzystali niekiedy z doczesnej swoj^ipotęgi ku powiększeniu swych własności 1).

Ale wyrażenie niekiedy jest nieokreślone, podobnie jak i wyrażenie potęgi doczesnejj a bardziej jeszcze własności: czekam wiec, aby mi wyjaśniono, kiedy to i w jaki sposób Papieże używali swej potęgi duchowej albo swoich politycznych środkow, ku rozszerzeniu Państwa, z krzywdą prawego właściciela ?

Czekając, aż ten skrzywdzony właściciel się ukaże (jeżeli się jeszcze ukazać może), przyznajemy nie bez uwielbienia, że pomiędzy wszystkiemi Papieżami którzy panowali, i w czasie największego ich wpływu, nie było ani jednego przywłaszczyciela, i że wtedy nawet, gdy dawali uczuć swe zwierzchnictwa nad Ićm albo owćm państw^rem, zawsze używali sw ego przywileju, aby je komu oddać, ale nigdy, aby zatrzymać je dla siebie. Papieże uważani tylko jako panujący, z lego nawet stanowiska, godnymi są i znakomitymi: Juliusz II naprzykład prowadził walkę na śmierć z Wenecyanami, atoli celem jej było odebranie tylko miast przywłaszczonych samowolnie przez Rzeczpospolitą.

Epoka ta, jest jedną, na którą zechcę zwrócić i ogólny spo-gląd i uwagę czytelnika, gdy może wywmzeć wpfyw^T zbawienny na zdanie ludzi rozsądnych. Papieże panują już najmniej od IXgo wieku, otóż, od tej epoki nie znajdziemy w żadnej panującej dy-nastyi, więcćj poszanowania dla cudzego ziemskiego rozgraniczenia, ani mnićj ochoty, do powiększania własnego.

1) Esprit de 1’histoire, lettre XL, Paris, Nyon, 1803, in 8\o. tom. II» pag. 399.