NDIGCZAS0034762526

n2 Walery Goetel.

bitniejsi działacze społeczni, brali bezpośredni udział w akcji i uzasadniali nasze prawa do terenu spornego¹).

Ze strony przeciwnej udział w tych pracach szczytów czeskosłowackiego społeczeństwa nie był jeszcze tak silny, i o tak wybitnie zarysowanej ideowej fizjonomji miłości do gór. Ze jednak i z tamtej strony rósł i pogłębiał się ów kierunek, który później tak wybitnie miał wpłynąć na cały przebieg sprawy, spotkałem tego dowód w jesieni 1919 r. Na wycieczce w Tatry Bielskie i okolicę Jaworzyny, które opracowywałem naukowo, spotkałem wówczas wyprawę badawczą profesorów szkół wyższych z Pragi czeskiej, zaznajamiających się z Tatrami. W rozmowie z nimi natknąłem się na strunę entuzjazmu dla gór i ich problemów. W czasach późniejszych profesorów tych spotykałem częstokroć po drugiej stronie, jako najgorętszych obrońców sprawy Tatr i Jaworzyny po stronie czeskosłowackiej i jako najpoważniejszych ideowych przeciwników naszej akcji...

Na skutek zabiegów polskich Rada Najwyższa zarządziła dnia 27 września 1919 plebiscyt na Spiszu i Orawie, obejmując nim całe terytorjum Zamagórza i Jaworzyny Spiskiej z przylegającymi Tatrami.

Rozpoczęła się praca plebiscytowa spisko-orawska, której kierownictwo objęły po obu stronach specjalne komitety plebiscytowe. Akcja ta opierała się na różnorodnych czynnikach: etnograficznych, geograficznych, historycznych, ekonomicznych i wywołała na Spiszu i Orawie, jak wszędzie na terenach plebiscytowych, obok podniesienia uświadomienia narodowego i aktów wzniosłego poświęcenia dla sprawy, pewną demoralizację części ludności, nakłanianej gwałtownie ku sobie przez obie rywalizujące strony.

Tym jednak czynnikiem, który akcji plebiscytowej spisko-orawskiej nadawał szczególną cechę, różniącą ją od innych analogicznych spraw, był w dalszym ciągu naszych sporów granicznych na południu Polski element ideowy, płynący z gór, najpiękniejszych gniazd i łańcuchów górskich Polski i Czechosłowacji, wchodzących w skład terenu plebiscytowego: Tatr, Pienin i Babiej Góry. Ten to element zaprzągł po obu stronach do pracy obok działaczy miejscowych, szereg miłośników gór, z poza terenu plebiscytowego pochodzących, mobilizował w obronie sprawy Spiszą i Orawy wielkie Towarzystwa turystyczne obu państw i opinję

*) Wystarczy przytoczyć nazwiska autorów prac i utworów, poświęconych sprawie Spiszą i Orawy w roczniku XXXVII Pamiętnika Towarzystwa Tatrzańskiego z roku 1919—1920, jak W. Semkowicza, S. Radzikowskiego, L. Sawickiego, R. Zawilińskiego, E. Schechtla, M. Orłowicza, W. Szajnochy, L. Stasiaka, J. Kantora, K. Roupperta, ks. F\. Sapiehy, J. Burschego, S. Żeromskiego, J. Zborowskiego, ks. H. Weryńskiego, B. Limanowskiego, K. Przerwy - Tetmajera, F. Gwiżdżą, ks. F. Machaja.