— 57 —
jeżeli chce ją naprzód posunąć i wyćwiczyć się należycie w szkolnictwie. Kto za wcześnie obciąży się rodzinnemi troskami, pozbawia szkołę w znacznej części swojej uwagi i troskliwości. (Idy nauczyciel przez kilkoletnią praktykę włożył się już w zajęcie szkolne, tak że mu to żadnych trudności nie sprawia, wtedy dopiero może z czystem sumieniem pomyśleć o założeniu własnego gniazda rodzinnego. Ale i potem też niech będzie szkoła jego najmilszem polem działania, jego ulubionem miejscem. Wielu nawet niekatolickich nauczycieli tak bardzo pokochało szkołę, że wyrzekli się małżeństwa, ażeby całkowicie poświęcić się swemu zawodowi.
5. Z tych samych powodów niech też początkowo unika wszelkich absorbujących czas i nużących zajęć ubocznych. Uprawa ogrodu, sadownictwo i pszczelnictwo, zakładanie zbiorów dla szkoły i t. p. mogą służyć ku wytchnieniu i odświeżeniu umysłu. Może też być członkiem kółka śpiewackiego lub gimnastycznego, niech jednak z początku nie obejmuje godności prezesa albo dyrygensa. Jego cały czas i siła należą do szkoły. Nauczyciel, który swoje siły przez wiele zajęć ubocznych zanadto rozdrabnia, dopuszcza się rabunku na szkole i nigdy tego nie wykona, czegoby szkoła mogła od niego żądać.
6. Mianowicie niech unika nauczyciel wszystkiego, coby mogło tamować jego własne intelektualne i moralne wykształcenie, coby też najlżejszy ujemny cień mogło rzucić na jego religijno-moralne życie, lub coby go mogło narazić na gadaninę ludzką. W jego życiu niech się przebija święta bojażń Boża, miłość Boga, wszelkie ofiary czasu i sił chętnie ponoszące zamiłowanie zawodu, zadowolenie w cichej i spokojnej działalności, w powierzonym mu ogrodzie dusz dziecięcych, ażeby tam z całą gorliwością pielęgnować delikatne roślinki dla Boga i ojczyzny oraz swego własnego wewnętrznego zadowolenia.
c) Obywatelskie życie nauczyciela.
1. Nauczyciel jest też obywatelem, t. j. członkiem państwowego ustroju. Jako taki niech działa według najlepszej swojej wiedzy i sumienia dla dobra swojej ściślejszej i obszerniejszej ojczyzny. Wybitna, zawodowa praca w szkole jest