page0126

112 —

haterów życia moralnego. Z rozwagą i smakiem wybrane legendy są zupełnie odpowiednie, ażeby służyły jako wzór młodzieży i ludowi, nadawały wyobraźni szlachetny kierunek i stwierdzały zasady, do których całe życie stosować się powinno* (Kellner).

y) Nie mniej waźnem jest obznajomienie z religijnymi obrzędami. W symbolice kościoła leży niewyczerpany środek kształcący. W zewnętrznych formach okazuje się głęboka myśl, która udziela naszemu duchowi idealnego polotu; wszak kościelne obrzędy są na wskróś poetyczne.

3. Stopień duchowego pojmowania albo myślenia.

Dotąd określone władze dostarczają naszemu duchowi materyału, z którego może uskutecznić duchową budowę pojmowania. Zajmują się one zmysłowemi wyobrażeniami, a nawet w fantazyi nie wznoszą się ponad zakres zmysłowy; gdyż i jej utwory występują w kształtach podpadających pod zmysły. Lecz człowiek nie ustaje przy samem zinysłowem pojmowaniu, ale wznosi się do duchowego pojmowania, przez które stara się uchwycić istotę rzeczy i ich wzajemny stosunek, ażeby tym sposobem pozyskać głębsze zrozumienie onychźe, a z drugiej strony szuka początku i celu i środków do tegoż, ażeby w ten sposób osiągnąć wszechstronnie zadowalniające pojęcie o istnieniu świata i człowieka w szczególności i w ogólności. Rozróżniamy przeto podwójnie myślenie rozumne i rozsądne. Pierwszemu służy władza rozumu, drugiemu rozsądku. — Przez rozum mianowicie osiągamy zrozumienie istoty rzeczy (pojęcie) i ich wzajemnego stosunku jednych do drugich (sąd i wniosek), podczas gdy rozsądek stara się nam wyjaśnić ostateczną przyczynę i cel rzeczy i nasze na tern oparte postępowanie.

Prawidłowe myślenie jest celem intelektualnego kształcenia i głównym warunkiem pomyślności indywidualnego i społecznego życia tak w praktycznym jak i teoretycznym kierunku, tak obyczajowym jak i religijnym. .Już z tego okazuje się ważność i znaczenie kształcenia władzy myślenia. Ponieważ to z czynnościami ducha odnośnie do poglądu i wyobraźni, jak zauważyliśmy wyżej, jak najściślej się łączy, ja-

http://rcin.org.pl