page0159

118 Pierwotniaki: Wymoczki (Wiciowce). Sarkodniki (Otwornice).

118 Pierwotniaki: Wymoczki (Wiciowce). Sarkodniki (Otwornice).

Ryc. 68. Plazmodjum malarji (Plasmodium malariae): a—ciałko krwi z plazmodjum malarji, b — ciałko krwi z plazmodjum, które się rozpadło na zarodniki, c—półksiężycowata postać zarazka, w jakiej wchłania go komar z krwią, d—nitkowata postać, w jakiej dostaje się on od komara do krwi ukłutej osoby.

rozoa), których ciało składa się z pro-toplazmy z błoną, ale bez rzęs i bieży-ków, otworu ustnego, odbytu i wodnicz-ków; zato jądro jest prawie zawsze. Są to wszystko pasorzy ty wewnętrzne. Tu należy

Plazmodjum malarji (Plasmodium s. Haemamoeba malariae, ryc. 68), mikroskopijnie drobny pasorzyt krwi, wywołujący u ludzi malarję; roznosi go ko mar malaryczny (Anopheles annulipes, porów. str. 63).

II. GROMADA.

Sarkodniki cz. Roznóżki (Sarcodina).

Ciało zwykle bez gęściejszej warstwy zewnętrznej, nie zawsze określonego kształtu; bez rzęs i biczyków, bez otworu ustnego i odbytu; prawie zawsze z 1 lub kilku jądrami, czasami z wod-niczkiem; bardzo często ze szkieletem wapiennym lub krzemionkowym.

Charakterystyczną cechą sarkodników są nibynóżki (tab. 32 fig. 12)—szerokie lub wąskie wyrostki protoplazmy, które się mogą tworzyć w dowolnych miejscach i następnie wciągać z powrotem; służą one do ruchu (pełzanie) oraz do odżywiania się w ten sposób, że otaczają pokarm, zlewają się naokoło niego i wchłaniają z niego cząstki pożywne. Sarkodniki rozmnażają się dzieleniem; mieszkają przeważnie w morzu; 3240 gatunków żyjących i 2000 kopalnych; 4 rzędy.

1 Rząd. Otwornice cz. Korzenionóżki (Foraminifera

s. Rhizopoda).

Ciało złożone z protoplazmy jednorodnej, kształtu określonego z powodu obecności skorupki (zwykle wapiennej rzadziej krzemionkowej); skorupki z 1 lub wielu otworami dla niby nóżek, często podzielone na komory. Przeważnie morskie. Ze skorupek ich, opadających na dno, tworzą się olbrzymie pokłady skał (kreda, różne wapienie). 700 gatunków żyjących i 1500 kopalnych.

Tab. 32 fig. 8. Globigerina (Globi-gerina bulloides), mikroskopijnie drobna; skorupka wielokomorowa ze stosunkowo dużemi otworami. Morze Północne; pływają w licznych gromadach po powierzchni; ze skorupek ich tworzą się pokłady wapienia globigerinowego.

Numulity (Numulites, ryc. 69), największe z otwornic, dostrzegalne gołem okiem (niektóre do 15 mm średnicy); skorupki płaskie, krąźkowate lub soczewko-watę, spiralnie zwinięte z deli-katnemi otworkami. Tylko 1 gatunek żyjący, a dużo kopalnych, w tak zwanych wapieniach numulitowych. (U nas w Tatrach; odciski numulitów górale zo-wią jarcem).