page0186

178

Rodan

Rodan (w francuzkiem Widne, po łacinie Rodanuś), główna rzeka w obrębie okolicy francuzkiej położonej nad morzem Sródziemnem, poczyna się w środku Alp, wypływa z góry lodowatej Furca na wschód góry ś. Gotharda, z wysokości 5,400 stóp; przebiega najprzód wielką dolinę w wyższej części kantonu Wallis, 16 mil długą, ^l/₄ mili szeroką, położoną między Alpami pennińskiemi i berneńskiemi, której poboczne doliny, zasilają Rodan licznemi strun,uniami. Pod Martinach ścieśnia się dolina, a niepo dalej wysokie góry Dent de Morcles i Dent du Midi, tak są do siebie zbliżone, że rzeka wązkiem tylko wydobywa się korytem. Następnie Rodan przepływa jezioro genewskie, a uchodząc z niego przerzyna zachodnie wyniosłości gór Jura wązką, skalistą, wijącą się szczeliną; częścią nawet niknie w pobliżu Lecluse pod powierzchnią ziemi, płynąc korytem podziemnem, nazwanem La Per te du Rhone. Od St. Genis przebiega Rodan już okohcę mniej wzgórzystą, a od ujścia rzeki Aisne, minąwszy góry Jura, rozlewa swój strumień przez nizką szeroką dolinę. Później zwraca się na zachód aż do Lyjonu, gdzie z północnej strony przyjmuje Saonę, a w pobliżu tego miasta bierze kierunek południowy, w którym płynie przez Vienne, St. Vallier, Walencyję, Montelimart, Pont SI. Espnt, Avignon i Arles, wreszcie uchodzi do zatoki Lyońskiej. Dolina Rodanu słynna z rozmaitości i piękności swych krajobrazuvv, południową roślinnością i bujnością płodów, rozciąga się od Pont St. Esprit do Avignonu; tu rozszerza się i zamienia się w rozległą, jednostajną, jałową płaszczyznę, przez którą strumień rzeki dotąd bystry i głęboki, zwolna toczy swe wody między bagnistemi brzegami. Pod Arles Rodan dzieli się na dwa główne ujścia czyli odnogi, wielki Rodan na wschód i mały Rodan na zachód, obejmujące wyspę Kamargę; na przeciwko tejże od strony wschodniej jest położona Crau, wielka nieurodzajna równina, na zachód zaś znajdują się rozległe obszary bagniste. Długość tej rzeki w prostym kierunku wynosi 60 mil, z obliczeniem zaś wszystkich zakrętów przebiega 140 mil. Znaczniejsze strumienie wpadające do Rodanu są z prawej strony Saona z Dubem (Doubs), Ardeche i Gard, z lewej strony Arve, Izere, Dróme i Durance. Rodan spła-wnym jest dla statków żaglowych i parowych począwszy od Le Parć, poniżej Perte du Rhone, lecz tylko z biegiem wody; żegluga pod wodę jest zaledwo możliwą przy odpowiednim silnym wiatrze. Projektowano wykopanie bocznego kanału z Lyonu do Arles; przez wykończone już kanały z Arles do Port de Boux i z Beaucaire do Aiguesmortes unika się niepewnej żeglugi na ujściach rzeki. Prócz tego przez inne poboczne kanały kommunikacyja wodna z Aiguesmortes dochodzi do kanału langwedockiego czyli południowego. Z innej strony znów Rodan jest połączony z Renem przez tak zwany Canal de Monsieur, i z Sekwaną przez kanał Burgundzki, a przez te dwa kanały Rodan pośrednio ma kommunikacyją z Paryżem i z środkiem Francyi We Francyi dwa depar-tamenta otrzymały nazwisko od rzeki Rodan, mianowicie departement Rodanu (departement du Rhone) i departament ujść Rodanu (departement des bouches du Rhone). Departament Rodanu liczy na 51 mil kwadrat, blisko 575,000 ludności, dzieli się na dwa okręgi, Lyoński i Villefranche, głównem jego miastem jest Lyon (oh.). Składa się on w większej części z górzystych okolic Lyonu. Na wzgórzach grunt jest kamienisty, niepłodny; niziny i doliny rzek przeciwnie cieszą się najbujniejszą roślinnością. Klimat jest łagodny i dla zdrowia korzystny; jednakże ostre wiatry i zimna pochodzące z pobliskich gór, nie dozwalają uprawy drzewa oliwnego i pomarańczy. Za to inne płody roślinne znaczne przynoszą korzyści, mianowicie drzewa morwowe w obszernych hodowane plantacyjach celem uprawy jedwabiu; drzewa owocowe najwytwor-