page0209

199

władność instynktu choćby najcudowniejszego, równa się ze wszech miar bezwładności materyi

Dalej „sztuka* zwierzęcia nie ma na celu piękna jak u człowieka, ale jedynie pożyte k. U zwierząt są zawsze te same prawa, które je łączą z podobnemi do si bie; zawsze te same potrzeby i namiętności, które je przykuwają do ziemi, ponad które nic widzieć nie mogą.

Innym jeszcze znamiennym rysem odróżniającym człowieka od zwierzęcia jest poczucie wstydu. Pomijając określenie wstydu, zaznaczam tylko, że wstyd pochodzi zarazem od moralności i od estetyki, że jest zarazem objawem dobra i objawem piękna. Otóż i u najdzikszych de Quatrefages spostrzgł „głębokie poczucie przyzwoitości i wstydu⁴⁴¹), czego ani śladu spostrzedz w zwierzęciu nie można.

Człowiek „dziki^u, którego materyaliści pod wodzą Darwina i Spencera usiłują zbratać ze zwierzęciem, staje na przeciw zwierzęciu nieprzebytą przepaścią swojej mowy.

Mowa jego może zepsuta, ale z niej można ułożyć gramatykę, w której znajdziemy wyrazy, odsłaniające sumienie, rozum, wolność, odpowiedzialność ducha, duszę ludzką i t. d. Darwiniści mówią :    „człowiek dziki wydoskonala się wśród

zwierząt¹⁴. Odpowiadamy: człowiek dziki degraduje się wśród ludzi, jak dowodzi historya ubie-

⁴) de Qnatrefages. Ho m mes fossiles et hom-mes sauyages p. 845.

http://rcin.org.pl