page0253

BYT U PARMENIDESA. 247

Rozumuje dalćj Parmenides, że byt jest także nieruchomym i w sobie niezin iennym. Każdy ruch bowiem zmierza do jakiegoś celu a takiego zgoła być nie może. Bo gdzieżby przebywał cel taki? Nie zewnątrz bytu, bo tam niczego nie ma, skoro tylko byt jest rzeczywiście; ani też wewnątrz bytu, bo wtedy byt poruszałby się w sobie, a tego nie potrafi, bo wszędzie równy i jednaki. Ani też podzielić się nie da, bo on wszędzie do siebie podobny; nie zawiera w jednćj części więcćj bytu, a w drugićj mnićj, lecz cały jest obecny w każdćj części swojćj, wszędzie istnieje, a istnienie nie różni się od istnienia. Powiemy o nim, że trwa nie-poruszony, ujęty w silne więzy, bez początku i bez końca; wszędzie ten sam, w tern samem położeniu, w tosamości swojćj, zmianom żadnym nie podległy; silna konieczność trzyma go w więzach swoich, zewsząd go otaczając *). Ani też nie nazwiemy go nieskończonym, gdyż nie ma on żadnćj potrzeby²), bo gdyby niedostawało mu czego, nie byłby już bytem. Jest więc skończonym , sam siebie określający, doskonały. Na kształt kuli dobrze zaokrąglonćj, rozciąga się porówno we wszystkich kierunkach; nic nie przerywa jego ciągłości, ani byt inny, bo tylko jeden byt jest, ani niebyt, bo wtedy nie byłby wszechbytem. Jak myślenie jedno jest w sobie, choć mieści w sobie niezliczone myśli, tak i byt zamyka milcząco w sobie wielość, t. j. wszystko, ale mimo to nie przestaje być ciągłością nieprzerwaną, — wszechbyt wszędzie jest całością ³).

Niejednemu dzisiaj takie rozmyślania wydadzą się zbyt oder-wanemi, nawet dziwacznemi, ale pamiętajmy, że kwestya bytu aż do najnowszych czasów nie utraciła nic z dawnego znaczenia. Jak niegdyś, tak dzisiaj, od definicyi bytu zależy rozwój i przyszłość filozofii. Spinoza na czele swojćj »Etyki«, stawia definicyą sub-stancyi, Hegel rozpoczyna z antytezą bytu i niebytu. To co Spinoza substancyą, Parmenides bytem nazywa, z tą tylko różnicą, że dla Spinozy rzeczy stworzone są znikomemi zjawiskami na powierzchni jednćj bożćj substancyi, a dla Parmeni-

') Zob. v. 78—87.

²) Zob. v. 88: ()vvexer nvx atelevrtjtov to ióv &ł/<ic eivrx«;

t<7ti yn(> ovx imdertitdv de xe narzóę ideito. *) Zob. w. 101—109.

http://rcin.org.pl