page0265

NAZWY GÓRSKIE

węgierskie i niemieckie, a także w pewnym stopniu wpływy słowackie. Elementy wołoskie w górskich nazwach ze względu na charakter ich podstaw wyrazowych dzielą się na cztery kategorie (Stieber 1934): a) rumuńskie pochodzenia niesłowiańskiego (łacińskie, albańskie itp., typu Magura); b) rumuńskie pochodzenia słowiańskiego (np. Przypór); c) ruskie zagarnięte przez kolonizację pasterską (np. Przysłop); d) polskie używane tylko na terenach szerzenia się „wołoskiej" gospodarki pasterskiej (np. Czerchla, Cyrchla, Cyrla; por. też uwagi o dawnych nazwach terenowych).

Przykładowa ilustracja bogatej i zróżnicowanej problematyki nazewni-czej Karpat stanowi podstawę wyjściową do uściślenia zakresu oronimii, wyodrębnionej dla potrzeb badań toponomastycznych. Przedmiotem zainteresowań toponomastyki są nazwy miejscowości, określane nazwami miejscowymi, a także nazwy terenowe — lądowe i wodne — o znacznie węższym od poprzednich zasięgu funkcjonowania społecznego, ograniczonym do lokalnych wspólnot, określane mikrotoponimami. Jeśli chce się wyodrębnić także nazwy górskie, czyli oronimy, ze względu na jakieś swoiste ich właściwości, to należy ustalić zakres oronimii w takim przynajmniej wymiarze, aby w praktycznym opisie oronimy były wyłączone z charakterystyki pozostałych zbiorów nazw. W tym kontekście staje się oczywiste, że nie może wytyczać tego zakresu maksymalnie rozszerzone i podporządkowane określonym celom badawczym pojmowanie „nazwy górskiej" jako nazwy każdego obiektu położonego w przestrzeni górskiej (jak w punkcie 4). Nie precyzuje owego zakresu także formuła (przedstawiona w punkcie 3) odnosząca „nazwę górską" do obiektów w obrębie góry od podnóża do szczytu, gdyż nazwy tych obiektów są nazwami terenowymi, tworzącymi warstwę (zasób) mikrotoponimów i uwzględnianymi w charakterystyce mikrotoponimii.

Za wyłączające oronimię z szerokiego kontekstu toponimicznego i węższego mikrotoponimicznego można by uznać odniesienie „nazwy górskiej" do obiektów, jakimi są pojedyncza góra, grupa górska, pasmo górskie oraz masyw czy łańcuch górski, a także do obiektów, które są naturalnymi elementami góry czy pasma górskiego: szczytu, grzbietu, bramy, przełęczy itp. (jak w punktach 1 i 2).

Konstatacja ta sprawia, że dalsze uwagi koncentrują się wyłącznie na tak zdefiniowanych oronimach.

W encyklopedycznej charakterystyce ukształtowania powierzchni stwierdza się, że Polska jest krajem wybitnie nizinnym (średnie wzniesienie nad poziom morza wynosi 173 m, najwyższym punktem zaś jest szczyt Rysów w Tatrach — 2499 m). Górski charakter ma jedynie południowa

261