page0267

NAZWY GÓRSKIE

kalnych społecznościach i akceptowanego w przeważającej części przez kartografów. Pod względem strukturalnym są to twory jedno- i dwuskładnikowe, będące odzwierciedleniem różnorodnych motywacji oro-nimicznych. Nazwy pojedynczych gór i szczytów, rzadziej pasm górskich, często są utożsamiane i zamiennie pełnią swoje funkcje (por. np. góra Jaworzyna : szczyt Jaworzyna : Pasmo Jaworzyny). Identyfikacja pojedynczego obiektu górskiego jako całości najwyraziściej przejawia się w oronimach dwuskładnikowych typu Babia Góra, Barania Góra, Macelowa Góra, Nowa Góra, a także typu Wysoka Kopa czy Czantoria Wielka (w mniejszym stopniu w formach pluralnych typu Wysokie Skałki). W jednoskładnikowych dotyczy to nazw zgodnych pod względem rodzaju gramatycznego z apelatywem góra (np. Okrąglica, Śnieżka, Gubałówka, Radziejowa), choć genetycznie nazwy te mogą być związane z różnymi obiektami.

Geneza poszczególnych nazw górskich i ich typów ma istotne znaczenie w ustalaniu właściwości orommn. Decyduje ona bowiem o stratygraficznym zróżnicowaniu nawarstwiających się w przestrzeni górskiej oronimów w różnych okresach dziejowych, w niektórych wypadkach „uwspółcześnianych" w literaturze i kartografii oraz uzupełnianych nowym nazewnictwem oficjalnym.

Najstarsza warstwa tych nazw, niezbyt licznych, nierzadko z wczesną dokumentacją historyczną (w wypadku nazw Karpaty i Sudety sięgającą II w. n.e.), związana jest z przemierzaniem wielkich obszarów przez różne grupy etniczne, z wędrówkami plemiennymi, pozostawiającym/ ślady językowe w wyrazistych znakach orientacji przestrzennej, jakimi są nazwy szczytów wysokich gór i pasm górskich. Są to nazwy przed-słowiańskiego pochodzenia. W tym kontekście Sudety (którym przypisuje się celtycką genezę) i Karpaty (prawdopodobnie trackiego pochodzenia) włączone zostały m.in. do dyskusji o praojczyźnie Słowian. Nazwa Tatry (pochodzenia indoeuropejskiego, wiązana z różnymi możliwościami jej przejęcia, por. np. Milewski 1964) notowana jest dopiero od XI w. Wywodzące się wariantywnie z jednej bazy nazwy Beskidy i Bieszczady (etymologizowane bądź na tle germańskim, bądź innym, także z uwzględnieniem kontekstu słowiańskiego (por. np. Rozwadowski 1914, Kopećny 1954, Rymut 1992, Wysocka 1968)), od XV-XVI w. poświadczane są wymiennie aż do zdominowania większej części Karpat przez formę Beskidy, obok której na obszarze karpackim występują liczne nazwy Beskid, Beskidek, a także apelatywy beskid i bieszczad. W niektórych wywodach etymologicznych do nazw przedsłowiariskich zalicza

263