page0268

NAZWY GEOGRAFICZNE — TOPONIMIA

się zanotowane także w XV-XVI w. Pieniny i Karkonosze, wymagające jeszcze szczegółowych badań, podobnie jak archaiczne struktury wśród nazw pojedynczych gór (Rymut 1992).

Rozwarstwienie nazw karpackich pochodzenia słowiańskiego wiąże się z poszczególnymi falami osadnictwa górskiego i okresami stopniowego zagospodarowywania śródgórskiej przestrzeni, dolin i stoków. Stare i nowsze twory nazewnicze odnoszą się głównie do grup górskich i pojedynczych gór oraz ich naturalnych elementów (siodła, przełęczy, grzbietu, szczytu).

Starszą i po dziś dzień istniejącą warstwę nazw polskich od nowszych warstw tych nazw oddzielają językowe ślady, w tym także nazwy tatrzańskie (np. Giewont, Gerlach, Hamry-Kuznice), pozostawione przez falę — głównie XIV-wieczną — osadnictwa niemieckiego.

Istotnym składnikiem nazewnictwa karpackiego są także, wspomniane już wyżej, elementy wołoskiego pochodzenia, rozprzestrzeniane ze wschodu na zachód (od Siedmiogrodu po Morawy) przez kolonizację pasterską w okresie XIV-XVI w. (np. Gron, Kiczera lub Kiczora, Magura).

Rozwijające się na rozległym obszarze Karpat równolegle z rozwojem gospodarki leśnej i pasterskiej procesy nazwotwórcze miały zróżnicowany charakter w związku z różnym natężeniem i składem etnicznym osadnictwa. Tworzące się nazewnictwo było jednocześnie uzależnione motywacyjnie od właściwości lokalnego środowiska i stosunków własnościowych, kształtowanych przez zmienne wymogi gospodarki łąkowo--pasterskiej. Powstałe nazwy odnosiły się w przeważającej części do obiektów (leśnych, łąkowych, wodnych) z najbliższego otoczenia osadników, formując warstwę mikrotoponimiczną na obszarach górskich. W zależności od praktycznych potrzeb (wyznaczania granic użytkowanej polany, hali pasterskiej, określania jej położenia itp.) zasięg tworzonych nazw rozszerza! się na grzbiety, stoki i szczyty górskie. Określenia owych obiektów oronimicznych były albo prymarne, tj. od początku samodzielnie pełniące funkcję nazewniczą (identyfikacyjną), albo wtórne, „awansowane" do tej funkcji z pierwotnych nazw podszczytowych polan. Ten „awansowy" typ dobrze ilustrują na przykład poświadczenia źródłowe nazwy Romanka (drugiego pod względem wysokości szczytu w Beskidzie Żywieckim). Notowana w połowie XVII w. nazwa o charakterze dzierżawczym hala Romanowska (Setkowicz 1975), przekształcona formalnie wskutek uniwerbizacji na praktyczną nazwę substan-tywną Romanka, w związku ze zmianą kolejnych właścicieli hali zostaje wyparta najpierw przez nazwę Kupczakowa, a następnie Miziowa na

264