page0280

NAZWY GEOGRAFICZNE — TOPONIMIA

już nazwę Brzeźnica i ta nazwa utrzymuje się już do ujścia rzeki do Wisłoki. W przypadku tej konkretnej nazwy rzecznej warto zwrócić uwagę na jedno. Mniej więcej w środku biegu, w Ropczycach, rzeka ta dziś nazywa się Wielopolka, ale w XV w. — jak odnotował Jan Długosz — w Ropczycach nazywała się Brzeźnica. Czyli w tym przypadku nazwa Wielopolka jest młodsza, wtórna w stosunku do nazwy Brzeźnica. Ale z kolei nie wiadomo, czy pierwotna była nazwa rzeki Brzeźnica, czy też nazwa wsi.

Rzeki dłuższe, zwłaszcza przepływające przez obszary górzyste, posiadają niekiedy nazwy odcinkowe. Inaczej nazywana jest rzeka w górnym swym biegu, inaczej w środkowym, a czasem jeszcze inaczej przy ujściu. Np. jeden z dopływów Wisłoka w górnym swym biegu nazywany jest Stawiska, dalej Gwoźnica, a przy ujściu Gwoździanka. Ta sama rzeka w tym samym czasie może być różnie nazywana. Np. w dorzeczu Wisłoka jest rzeka, która obecnie nazywana jest Jodlówka, Mleczka, Białka, Rzeka Jodłowska, Jodłowska. Różne mapy — zarówno pochodzące ze starszych okresów, jak i współczesne — dla określenia tej samej rzeki używają różnych nazw czy też różnych wariantów językowych tej samej nazwy. Ta skłonność do tworzenia różnych nazw lub różnych wariantów językowych dla określenia tego samego obiektu wodnego występuje nie tylko wśród nazw rzek, ale też stawów, mniejszych jezior, bagien.

Obecnie dla celów kartograficznych, geodezyjnych, a także administracyjnych stało się konieczne uporządkowanie nazewnictwa wodnego Polski. Taką próbę urzędowego ustalenia nazw wodnych Polski podjęła Komisja Ustalania Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych działająca przy Urzędzie Rady Ministrów. W r. 1990 wydana została publikacja „Nazwy geograficzne Rzeczypospolitej Polskiej", w której podano urzędowo ustalone nazwy dla 1200 najważniejszych obiektów wodnych Polski. Wydawnictwo to nie objęło jednak nazw mniejszych obiektów wqdnych, a właśnie wśród nich występuje najwięcej wariantów nazewniczych.

Nazwy wodne nie stanowią jednolitej grupy. Różnią się między sobą nie tylko strukturą językową, ale także tym, jakie obiekty wodne określają. Obok licznych nazw rzek, potoków, strumyków istnieją nazwy, które określają zbiorniki wodne. Są to przede wszystkim nazwy jezior i stawów. W Polsce jeziora występują głównie w jej północnej, polodowcowej części Struktura językowa nazw jezior jest podobna do struktury nazw rzecznych. Na podstawie dotychczasowych badań

276