page0490

PROBLEMY POPRAWNOŚCI NAZW. POLITYKA NAZEWNICZA

publikowane są w różnego typu opracowaniach historycznych i językowych, między innymi w serii łiistoryczno-geograficznych słowników poszczególnych dzielnic polskich (opracowanych między innymi w Instytucie Historii PAN).

Dla kultury polskiej dziełem o nieocenionej wartości jest „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" (t. 1--XV, Warszawa 1880-1902), w którym zebrano olbrzymią ilość nazw własnych obiektów topograficznych z terenów historycznej Polski i pogranicza. „Słownik geograficzny" pełnił przez długi czas funkcję normatywną, ponieważ proponował postacie hasłowe jako obowiązujące. Podawał też często zapisy historyczne, oboczne postacie nazw i odpowiedniki w innych językach używanych na danym obszarze, np. niemieckie, ukraińskie, litewskie.

W wielonarodowościowej i wielojęzyczne] I i II Rzeczypospolitej funkcjonowały w życiu społecznym nazwy oboczne pochodzące z różnych języków, np. polskie i niemieckie, polskie i czeskie, polskie i ukraińskie czy litewskie. W dokumentach znajdujemy różne warianty, często w zależności od języka dokumentu. Istotne zmiany zaszły zwłaszcza w okresie zaborów. Wiele nazw geograficznych wówczas zmieniono, np. „Puławy, urzęd. (od 1846 r.) Nowa Aleksandrya" SG IX 286. Za pośrednictwem map, spisów i innych dokumentów rozpowszechniły się w tym okresie niemieckie postacie takich nazw, jak Lemberg — Lwów. Niekiedy obce nazwy urzędowe wchodziły do polszczyzny, jak w przypadku Galicji. Nazwa ta, wywodząca się ze średniowiecznej łaciny („Regnum Galiciae et Lodomeriae", czyli „Królestwo Halicza i Włodzimierza"), została wykorzystana przez administrację austriacką do określenia ziem Rzeczypospolitej zaanektowanych przez monarchię habsburską w 1772 r. (niem. Galizien).

Wkrótce po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. władze polskie zajęły się ustaleniem oficjalnych form nazw geograficznych (rozporządzenie z mocą ustawy w kwestii ustalania nazw miejscowych, Dz. U. z 1934 r., nr 94, poz. 850). Wydano też w latach 1923-1926 16-tomowy „Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej". W skróconej, 2-tomowej wersji praca ta — pod tym samym tytułem — ukazała się w 1933 r. (dodatek w latach 1934-1938).

Po raz drugi problem nazewnictwa obiektów geograficznych pojawił się po II wojnie światowej. W związku z przyłączeniem na zachodzie i północy państwa znacznych obszarów o nazewnictwie odziedziczonym po administracji niemieckiej pojawiła się konieczność adaptacji tych nazw

486