scandjvutmp13201

266

kosztem szczęścia używają. Zresztą Murzyn okazuje, ze ma wyborne serce, pełne szlachetności, szczćrego przywiązania i czułości. Nie wszystkich cnót pozbawia go niewola. Kiedy on kocha, nie samemi tylko okazuje swą miłość zewnętrznemi znakami, ale dowodzi jćj uczynkami, gotów on jest przelać krew za tych których kocha (1). Rzadko posądzić go można o skąpstwo; owszem, owocem swój pracy chętnie dzieli się ze swemi przyjaciółmi; zalecają go wszystkie prostych, dobrych dusz przymioty. Będąc z natury dobry, uprzejmy, wierny, jeżeli się go złćm obejściem nie zgorszy i nie oburzy, przywiązuje się do swych panów, troskliwie zajmuje się ich dobrem, nic nie zrazi jego przyjaznych chęci; ich dzieci kocha jak swoje własne: rzuci się w ogień, w wodę dla uratowania ich od zguby. Widziano już wiele przykładów bohaterskiego Murzynów poświęcenia się: wielu z nich oddało za swych panów życie: zdarzało się wielu co ich przeżyć nie chciało. Kogo Murzyn kocha, ten wszystkiego dobrego po nim spodziewać się dla się może: zdarzali się między niemi i tacy, którzy wykonywali najtrudniejsze przepisy moralności, to jest nie przestawali dobrze czynić swym nieludzkim panom, coraz nowerni zawstydzać ich dobrodziejstwy. Iluż to z pomiędzy nich widziano takich, którzy zapominając o barbarzzyóskiej od swych kolonistów chłoście, resztę krwi i życia poświęcili dla ich ocalenia! Iluż to najokrutniejsze męczarnie, na jakie częstokroć bywają wystawieni, nie zdołały odwieść od szlachetnego poświęcenia się! Umieli oni darować urazę i okrutnym sercom odpowiedzieć wspaniałomyślnością. Ze swego najniższego między ludźmi stopnia dawali najświetniejszych cnót przykłady możnym; pokazywali, że lubo los nie dał im swych darów, jednakże oni byli ich godnemi. Przestając na tćm, że dobrze czynili na ziemi, umierali ubodzy i bez sławy, tćm się tylko szczycąc, że jeżeli nie chlćb, co ich możność przechodziło, tedy zostawili swym dzieciom przykłady swego życia-

(1) Jakkolwiek zachodzi różnica między Murzynem a Europejczykem, w ukiztalcenio noia i kolorze skóry, nie ma jej przecież w uczuciach i przywiązaniu właściwych naszemu charakterowi. (Mungo Park Yoyage en Afrique, pag. 82).

Murzyni Joliotowie, wysocy, ueodziwi, mają otwartą fiżyjonomiją, są uczciwi, gościnni, szlachetni, wierni i łagodni. Fullahowie są roztropni, przemyślni; Mandyngowie, według Golberego, rozgarnięci, czynni, ułożeni, łagodni, weseli, ciekawi, łatwowierni, prostoduszni, czuli na pochlebstwo. W ogólności wszyscy Murzyni okazują wiele miłości dla swych matek, Murzynki powszechnie dobre są kobiety.