page0045

SEMICI AKKADYJSCY 35

tylko w Śine'ar, ale nawet w Syrji i Palestynie. — Wprawdzie reakcja śu-meryjska pod Gudeą z Lagaś (około 2600) zachwiała tronem z Akkad i zdołała wydać z siebie drugiego Sargona w osobie wielkiego Urengura z Ur (2469), ale ciągłe najazdy wrogich sąsiadów (Guteów, Elamitów i semickich Amorytów) podkopały ostatecznie polityczną i narodową siłę Sumerów. Sumerowie jako naród przestają istnieć. — Powstają nowe królestwa: amorej-skie w Isin (2352), elamickie w Larsa (koło 2270) i drugie amorejskie w Ba-belu (2225), które ostatecznie genjalny Hammurapi (2123—2081) łączy w jedno wielkie państwo babilońskie, zakreślając mu granice w Elamie i hen aż w Syrji. Najazdy niesemickich Hetytów (1926), a potem Kaśytów (1760) narzucają państwu babilońskiemu obce dynastje, które się jednak szybko semity-zują. Po nich Asyrja kładzie ostatecznie silną i zwycięską ale ciężką łapę na stary Babilon, który zostając na długie jeszcze wieki duchowem ogniskiem świata, przestaje jednak być jego stolicą polityczną.

Gdzie szukać głównej przyczyny tych ciągłych zmiennych kolei? Prze-dewszystkiem w braku ludności, narodowo jednolitej, a przytem silnie zorganizowanej. Słusznie zauważa Meyer (Geschichte des Altertums II, 2³ str. 647): „Jest to dla historji Sine ar charakterystyczne, — a znajduje swe wytłumaczenie w przeciwieństwach jego ludności — jak szybko tu wszystkie państwa upadają i jak przejściową w gruncie rzeczy była każda większa potęga, która się tu utworzyła. Ten stan rzeczy pozostał aż do końca, aż do państwa chaldejskiego pod Nebukadnezarem II. Brak bowiem tym państwom silnej podstawy, by się mogły stale utrzymać w walce z siłą nieprzyjacielską, a bardzo szybko występuje zawsze na jaw wewnętrzny ich rozkład".

Ale jeśli mała Sine'ar-Babilonja nie zdołała wytworzyć silnych i trwałych organizmów wielkopaństwowych, i musi w tym względzie ustąpić pierwszeństwa Egiptowi i Asyrji, — to w każdym razie wyższa cywilizacja Babi-lonji święciła przez długie wieki wspaniałe triumfy nie tylko w Asyrji, ale nawet w całej Azji Przedniej. To duchowe kierownictwo starym światem, równe egipskiemu, promieniowało naogół tak silnie, że wraz z kulturą, pojęciami religijnemi i pismem klinowem, także język babilońsko-asyryjski stał się zwolna językiem dyplomatów i uczonych we wszystkich państwach Azji Przedniej, nawet w Egipcie. Ze tak było w Egipcie, świadczy o tern archiwum królewskie z Tell el- Amarna, o czem wspomniałem w I tomie (str. 64). To samo należy powiedzieć o Elamie i o Hetytach, a później o Armenji. O Palestynie i Syrji świadczą wykopaliska, tamże podjęte. Obok licznych przedmiotów kultu babilońskiego, wykazują one, że nietylko wzajemne umowy (ryc. 66; tabliczka z Gezer), ale nawet listy prywatne (ryc. 9; tabliczka z Taannak) i pieczątki (ryc. 67) były spisywane pismem klinowem i nosiły na sobie znamiona babilońskie. Działo się to w czasach, gdy Babilon politycznie niewiele już znaczył, a Kana an posiadało już własny alfabet i język,

http://rcin.org.pl

3*