tpn 1 22489801

186 GKOGKAFIA FJZVOZNA ZIEM EOLSKICH

wają, zniżka często bywa zakłóconą, wszakże w zimie wyższa temperatura morza, aniżeli lądów, zniżkę tę ustala i potęguje. Nad całem wybrzeżem i morzem Czarnem rozwija się tedy w zimie wybitny cyklonalny system wiatrów, ogólne krążenie powietrza naokoło morza Czarnego przeciwko wskazówce zegara. Ilustrują to stosunki -wiatrów w zimie na trzech stacyach charakterystycznych: Jałta, Odessa i Sulina (podług Kłossowskiego i Hepitesa).

		Jałta	Odessa	Sulina
Najczęstszy	kierunek	E	NNE	N
Udział tego	kierunku	26%	35%	22%
Wiatry morskie		61%	30%	26%

Te stosunki atmosferycznej cyrkulacyi tłómaczą w zupełności wiosnę zimową na pobrzeżach Krymu, a dokuczliwą zimę w szerokości Genui przy ujściu Dunaju i Dniestru. Jeśli ujścia Dniestru są krócej zakute w lody (2'/₂ miesiąca) niż ujścia Wisły (3 miesiące) lub Dźwiny (4 miesiące), to przyczyna tego leży tylko w różnicy słoności wody morza Czarnego (1‘8% w części północnej), a Bałtyku (0'5— 0T%); temperatura stycznia jest w każdym razie cieplejszą nad otwartym Bałtykiem, aniżeli nad morzem Czarnem, mimo przeszło 3 godziny dłuższego dnia zimowego, a o 15° większego kąta, pod którym słońce oświetla czarnomorskie brzegi. Jałta, która jest odgrodzona od wpływów wschodnio-europejskiej masy kontynentalnej grzbietem Jaili, a wystawiona na przeważne działanie morskich wiatrów, ma temperaturę stycznia prawie dorównywującą Florencyi, a o z górą 7° wyższą od temperatury pobliskiej Odessy.

Nad chłodniejszem w lecie morzem Czarnem rozwija się wówczas często zwyżka barometryczna; łagodzące letni skwar stepów podmuchy morskie, sięgają wtedy głęboko w ląd i im to zapewne należy przypisać, że szybko ku wschodowi rosnący skwar lata zostaje w południowym pasie (Praga-Charków) wstrzymany. Jedynie krymskie brzegi są i w lecie stosunkowo bardzo gorące, refleksya promieni od tafli wody morskiej i od jaskrawych, przez prostopadłe promienie oświetlonych brzegów skalnych, niweczy zupełnie słaby i tak wpływ powiewów odmorskich; charakterystyczna dla klimatu »riwiery« cisza powietrza (60°/₀ obserwacyi z ciszą powietrza w Jałcie) panuje na krymskiej riwierze.

Wpływ Bałtyku, a morza Czarnego wytwarza w każdym razie inne typy klimatyczne. Bałtyk silnie łagodzi zimy i lata, tworzy typy klimatu morskiego, morze Czarne łagodzi przedewszystkiem ostrość zimy, w lecie przynajmniej na Krymie wpływ ten znika bodaj zu-