tpn 1 22485401

142 GEOGKAFiA FIZYCZNA ZIEM POSKICH

kształconego wapienia muszlowego i kajpru. Warstwy rudonośne róthu rozpościerają się na północ od Kielc i ciągną się od Węgrzynowa przez Rogowice, Suchedniów i Bzin do Rzepina. W związku z wapieniem muszlowym Kieleckiego pozostają pokłady rud żelaznych okolicy Bzika, Parczowa, Rokicin 1 t. d. Rudy kajprowe występują na północnych stokach gór kielecko-sandomierskich, w pasie ciągnącym się od Bzina przez Parszów, Wielką Wieś, Węgłów, Rataje, Rzepin i Pawłów. Rudami triasu kieleckiego są: zbity, włóknisty lub skoru-powaty limonit, zbity hematyt, zawierający często tlenki manganu (Starachowice) i sferosyderyt ilasty. W wytwórczości górniczej Króle-lestwa, o której będzie mowa poniżej, odgrywają rudy triasu kieleckiego rolę bardzo znaczną. Również ważne rudy żelazne zawiera dolna część formacyi jurajskiej w pasie biegnącym od Częstochowy po okolice Olkusza. W ciemnej glinie, stanowiącej tu spąg warstw jurajskich, występują w wielu punktach pokłady brunatnego źela-ziaka ilastego lub buł sferosyderytowych, wydobywane przeważnie odkrywkami lub za pomocą szybów. Złoża tych rud i kopalnie czynne lub opuszczone spotykamy w licznych miejscowościach, jak np. w okolicy Częstochowy w Wręczycach, Kamienicy Polskiej, Konopiskach, Dzbowie, Gnaszynie, Starej Hucie, Wąsoczy, dalej w Wysokiej Lelo-wskiej, Włódowicach, Rudnikach, Kromołowie, Kluczach i t. d.

Wytwórczość górnicza rud żelaznych Królestwa Polskiego oparta jest głównie na triasowych rudach Kieleckiego i na rudach jurajskich. Wytwórczość ta jest dość niestała, zależna od zapotrzebowań hut i wysokich pieców, od stanu targu metalowego i t. p. Ważną rolę odgrywa przytem konkurencya świetnych rud południowo-rosyjskich, które pokrywają prawie połowę zapotrzebowania naszych pieców i hut. Niestałość tej produkcyi i jej zależność widoczną jest nietylko z cyfr produkcyi, lecz także z wahań ilości kopalń rudy. Tylko największe przedsiębiorstwa pracują przez szereg lat bez przerwy, mniejsze często swą działalność przerywają i podejmują na nowo, zależnie od chwilowych stosunków i chwilowego zapotrzebowania rudy. Pomimo to górnictwo żelazne Królestwa wykazuje stały rozw^Tój, co widać z następujących cyfr rocznej produkcyi.

v r. 1868	wynosiła prd.		rud	żel.	38.800 ton
» 1870	»	»	»	»	109.000 »
» 1880	»	»	»	»	147.000 »
» 1890	»	»	»	»	264.300 »
» 1900	1>	»	»	»	471.890 »

Po roku 1900 następuje gwałtowany spadek produkcyi, tak, że w r. 1908 wyprodukowało Królestwo już tylko 168.222 t. W ostatnich