tpn 1 22481901

206 GEOGKAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

rośnie, albo się obniża bardzo pomału. Przeciętny spadek temperatury od Husztu do Koźmieszczka wynosi 0'15° na 100 m. Jednem słowem górne piętra dolin, jakoteż stoki gór aż do kulminacyi drugorzędnych, zasłoniętych grzbietami głównymi od wielkich prądów atmosferycznych, są prawdopodobie najcieplejszenn wyspami podczas zimy.

W Jecie stosunki temperatury w górach układają się odmiennie. Klimatyczna rola Karpat w zimie, słabsza niż rola Jaili krymskiej, w lecie potężnieje; zaznacza się ta rola w dwu kierunkach: są w le-cie Karpaty i Sudety niemal o tyle chłodniejsze, o ile bywają w zimie cieplejsze od otoczenia — widoczne to jest w przebiegu izotermy 20°, która wielką część Karpat wymija, a w Sudetach i w reszcie Karpat znaczy się wyspami niższych izoterm — powoduje powtóre wybitne zagęszczenie się izoterm: odstęp izoterm 20° i 22° wynosi w obrębie karpackim 30—75 km., natomiast w dziedzinie niżowej wzrasta ten odstęp od 150—200 km. Są więc Karpaty w lecie wybitną granicą klimatyczną, fakt, który już kilkakrotnie przy innej sposobności podnosiłem.

Z tego przebiegu temperatury w górach w I i w VII wynika, że góry przedstawiają typ znacznie łagodniejszego klimatu, słowem: okazują wielkie podobieństwo do klimatu morskiego i to typu oceanicznego, z nietylko łagodnemi zimami, ale też i latami.

Ruch temperatury w górach ilustruje następujące zestawienie. (Patrz str. 207).

W całym tym szeregu stacyi, tylko stacya pierwsza jest typowo górską, szczytową stacyą; dwie następne, położone na równinach grzbietowych nieznacznie poni/ej szczytu odzwierciedlają w znacznem przybliżeniu charakter klimatu górskiego. Wszystkie inne stacye są wyłącznie stacyami dolinnemi, od grzbietów' i szczytów na ogół pokaźnie odległemi. Mektóre z nich są położone w rozległych, otwartych dolinach np. Poronin,- Żabie i Sinaia rumuńska; podobnie jest położona Jabłonica, lecz w miejscu silnego, pasażowego obniżenia grzbietu, inne leżą w równych a rozległych kotlinach zamkniętych, tak np. Gorgony siedmiogrodzkie, inne w⁷ kotlinach otwartych, tak Petrozseny siedmiogrodzkie, lub bukowińska Dorna Watra, są tu też wreszcie stacye, leżące na dnie wąskich, silnie wciętych dolin, tak np. Orawica, Howerla, a przedewszystkiem Turbat.

Wszystkie*'^:{stacye, bez w^rzględu na ich położenie i ekspozycyę, o ile są tylko dostatecznie wysoko położone, mają jedną wspólną cechę, a to w stosunku do otoczenia silnie obniżoną amplitudę roczną. Stacye szczytowe mają amplitudę o 3—4° niższą, stacye dolinne o 1—3° niższą. Prócz tej cechy wspólnej z klimatem morskim jest klimat gór jeszcze pod innym względem podobny do klimatu okolic