tpn 1 22488701

566 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

pruskiego. Ujawnia się to nietyle w zwiększonym tutaj odsetku brunetów, jak w zmniejszonym blondynów w porównaniu z powiatami od Wisły odległymi. Ale liczba blondynów ku północy wzrasta stale:

Powiaty	|------------- | % czystych blondynów	°/o typu ciemnego	% oczu . .		na 100 jasnych było średnich na 100 błękitu, było piwnych	7o jasnych włosów	| °/o białej skóry	°/o Polaków 1867	L.
			jasnych	błękitn
Toruń . . . .	343	13-4	77-1	43-6	43 52	65-4	89-5	45-9	9921
Bydgoszcz . .	35-8	11-2	789	46-6	41 45	659	88 7	26-8	12642
Chełmno .	862	11-2	780	47-0	40 45	67 4	88-0	468	7779
Świec . . . .	36-4	108	78-7	487	39 42	68 2	87-2	46 0	11823
Grudziądz . .	399	11-2	79 3	50 2	37 40	67 9	88-6	263	8028
Kwidzyn . . .	39 8	9-9	802	487	39 41	721	910	293	9090
Susk . . . .	41-9	88	80 3	48-3	41 37	76-4	92-5	136	8558
Sztum ....	38 1	7-7	83 5	46 8	34 43	739	91-8	41-8	5754
Malborg . . .	39 7	93 i	80 7	48-7	41 40	73-8	91-7	3-5	9843

I tutaj, w porzeczu Wisły, ponad stosunkami etnicznymi, panuje ■u szechwładnie czynnik antropologiczny, kształtujący się zależnie od tego, czy powiat jest bardziej wysunięty ku północy. Są wprawdzie odchylenia od tej zasady, ale nieznaczne. Na wschód od porzeczu Wisły natomiast działają przyczyny bardziej złożone, prawdopodobnie tkwiące w osadnictwie różnorodnem: ciągną się tam ze zachodu na wschód smugi, różniące się odsetkami cech rozpatrywanych. Jedna ze smug takich, licząca większe odsetki pierw iastków typu ciemnego, idzie nad Niemnem i przedostaje się w granice państwa rosyjskiego, druga ciągnie się od Królewca ku Stołupianom i wschodzi w obręb gub. suwalskiej, trzecia trzyma się pogranicza Królestw^ra i także przedostaje się do gub. suwalskiej. Prawdopodobnie tym smugom należy przypisać, że wprost w gub. suwalskiej wykazuje wielkości tak zmienne (§ 17). Całość zaś przedstawia krzyżujące się i plączące potoki, związane prawdopodobnie z istnieniem pierwotnego podłoża prusacko-litewskiego, oraz osadnictwem polskiem i niemieckiem. To ostatnie występuje tutaj wyraźnie, nie tak jak w okolicach Kaszub-szczyzny. Z tych smug obchodzi nas bliżej jedynie idąca wzdłuż pogranicza Królestwa Polskiego, jako zaludniona przez Polaków. Przed-