tpn 1 22482301

402 GEOGKAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

budzi mimowolny podziw, to widziane z bliska budzą one trwogę, i robią przygniatające wrażenie. Wycieczki we wschodnie Tatry, na ich granitowe szczyty, należą do najtrudniejszych i najbardziej nużących, a jak liczne nieszczęśliwe przypadki pouczają, nie są wolne od niebezpieczeństw. Ale właśnie ta dzikość i niedostępność Tatr nadaje im w oczach lubowników górskie) przyrody największy urok, sprawia, że na ich glebie spotykają się co roku najznakomitsi turyści świata.

Jeziorka i wodospady. Tatry wyróżniają się niezwykłą obfitością małych jeziorek, nazywanych przez górali stawami (albo stawkami). Naliczono ich tam dotąd 115. Są one przywiązane wyłącznie do granitów, a zatem do wschodniej połaci Tatr, a wypada rozróżnić między nimi morenowe i kotłowe. Pierwsze powstały, jak już wiemy, w wielkiej liczbie na końcu starodawnych lodowców, lecz wodę swą utraciwszy, przeważnie w moczary torfiaste się poprzemieniały ; drugie są przywiązane do najwyższych części dolin (od 1400 do 2200 m.), czyli do kotłów i występują liczniej po południowej, aniżeli po północnej stronie Tatr. Rozmiary ich nie są znaczne. Największy jest Wielki staw (doi. Pięciu stawów polsk.) i obejmuje 3484 h., po nim idzie Morskie Oko (górale nazywają je Rybie) 33 h., potem Czarny staw Gąsienicowy 22 87, po tym Szczyrb-skie 20^-40 h., które jest największem jeziorem typu morenowego. Ich głębokość bywa różna. Najgłębszym jest Wielki staw, na 78 m.¹, głębokość Zadniego wynosi 29 m., Czarnego 27 m , Przedniego 30 m., Małego 2 m. (wszystkie w doi, Pięciu stawów polsk.). Dla Rybiego wynosi ona 50 m., dla Czarnego Gąsienicowego 47 m., dla Szczyrb-skiego 19 m. Barwa wody, na oko przynajmniej, bywa (jak już częste nazwy Czarny i Zielony staw wskazuje) najczęściej ciemna, albo zielona, ta bez wątpienia od glonów, pokrywających kamienie na dnie wody. Istnieje oprócz tego Czerwone jezioro (od niedokwasu żelaza) i Białe (przyczyna nieznana). Ale woda wszystkich tych jezior, badana w szklance, jest bezbarwna i zupełnie przejrzysta. Ciepłota wody zależy od słońca i dochodzi na powierzchni, w dzień pogodny, do 12'5° C. Ale we wnętrzu wody obniża się ona szybko. W Mor-skiem oku, przy t. powierzchni 12° C., wynosiła ona w głębokości 20 m. już tylko 4^-8° C., a w głębokości 50 m. 4 2° C. Znaczy to, że słońce ogrzewa wodę stawów w tej wysokości tylko do 20 in. głębokości. Od tej głębokości aż do dna, gdzie nigdy nie marznie, jest t. wody stała i wynosi około 4° C., z tego powodu, że przy tej cie-

Według pomiarów Sawickiego z r. 1909 okazał się jeszcze głębszym staw Czarny nad Morskiem Okiem (84 in.).