tpn 1 22482201

3U4 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

burzy 1872 XI. 12—14 podniósł się poziom Bałtyku u ujścia Trawy

0    3^-38 m, na wybrzeżu holsztyńskiem i meklemburskiem o 3- (8%m. Znane są także na Bałtyku nagłe podniesienia poziomu, które zalewają brzegi wałem wysokim na kilka metrów. Niemcy zwą to zjawisko Seebar. Znane są także fale z 1755 XI. I. w Lubece (równoczesne z trzęsieniem ziemi w Lizbonie) i w 1858 J 15. na wyspie Dago (równoczesne z trzęsieniem żylińskiem). 1774 III. 4 wynosiła wysokość takiej fali w Kołobrzegu 2¹l₂ m, 16. i 17. V 1888 na 'wybrzeżu meklemburskiem do 2 m.

Prądy morza Bałtyckiego mają ogółem lokalny charakter. Acker-mann rozróżnia tutaj dwa główne systemy: prąd bałtycki i prąd z morza Niemieckiego. Prąd bałtycki płynie u powierzchni przez Sund i oba Bełty ku Kattegatowi i Skagerrakowi, gdzie się łączy z bocznemi odgałęzieniami prądu zatokowego u brzegów Norwegii. Prąd ten cieśninowy jest najwyraźniejszy w lecie i pogodnych okresach zimy. Początki swe ma prąd bałtycki już w zatokach botnickiej

1    fińskiej. Na wysokości Gotlandyi można stwierdzić aż cztery równoległe gałęzie tego prądu, płynące ku południowi. W południowym Bałtyku ogólne prądowanie u powierzchni jest zwrócone na zachód. Dla wyrównania podąża przez Bełty i Sund od strony oceanu ku wschodowi spodni prąd słonej wody, który jest w związku z ramieniem Golfsztromu płynącem od ławy Doggerliank ku Skagerrakow' Przy spokojnej pogodzie jest ten prąd spodni bardzo silny, zwłaszcza u południowych wybrzeży Bałtyku, spędzając np. u pomorskiego brzegu okręty wpływające do portu z ich drogi.

Ten ogólny schemat prądów zakłócają jednak do niepoznania wiatry, zwłaszcza w zimie, i wytwarzają silne lokalne prądy charakteru cyklonicznego — w części tryftowe wskutek bezpośredniego wpływu parcia wiatru. głównie zaś (jak sądzi Cronander) wskutek spiętrzenia wody przez wiatry i późniejszego jej rozpływu.

Morze Bałtyckie jest stosunkowo bardzo młodym utworem. Wybrzeżowe terasy, zaznaczające dawne poziomy i dawną rozciągłość tego morza, zawierają liczne skamienieliny, które pozwoliły z pewną dokładnością oznaczyć wiek geologiczny Bałtyku wogóle i różnych jego poziomów. Czy zagłębie tektoniczne Bałtyku, mające względem wielkich linii dyslokacyjnych północnej Europy ogółem kierunek podłużny, istniało przed epoką lodową, jest to niepewne i bardzo wątpliwe. W epokach lodowych pokrywał obszary, dziś przez Bałtyk zajęte, lodowiec skandynawski i to w drugiej epoce lodowej w zupełności, w trzeciej z wyjątkiem obszaru zatok fińskiej i rygskiej. W czasie topnienia lodowca trzeciej epoki nastąpiło obniżenie całej Fennoskandyi i obszar bałtycki zalało płytkie morze.