tpn 1 22480501

tpn 1 22480501



384 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

skich ograniczone. Inaczej w szerokim pasie niżu Środkowego, oddzielonego garbami pojezierzy od Bałtyku, a wspartego od południa

0    wyżyny, płyty i góry Polski wysokiej. W tej rozległej dziedzinie niżowej rozlewały się potopowe wody długo się z niżu cofających

1    długo na pojezierzu zatrzymujących się ludów. Te błędne wody roztopowe pozostawiły na niżu jako ślad swej pracy gęsty splot dolin olbrzymich, dolin, których rozmiary nie stoją w żadnym stosunku do ilości wód, które dzisiaj niemi przepływają. W tej krainie wielkich dolin rozwój terytoryalny nie napotykał ani w przybliżeniu na te trudności, które się piętrzyły na pomorzacli.

Zasięg ziem Polskich w obrębie wyżyn i gór miał wytknięte niedwuznaczne granice naturalne. Wyżyny małopolskie i płyty czarnomorskie, otoczone ze wszech stron bądź Wielkim niżem, bądź podkarpackiemu zaklęsłościami musiały wejść w całości w organizm polityczny, który się rozwinął na międzymorzu, a dopiero wielki i potężny łuk Karpat, zdobny całym szeregiem wyniosłych wałów i lotną, orlą Tatr strażnicą wyznaczał Polsce granice odwieczne i niezmienne. Gdy jednak łuk Karpat wygięty ku północy zwracał swe skrzydła ku połud.-wschodowi i ku połud.-zachodowi. terytoryum Polski było na wierzchołku łuku zwężone, a od wierzchołka łuku górskiego ku wschodowi i ku zachodowi się rozszerzało.

Rozciągłość Polski była więc najmniejszą na południku Tatr, wynosiła od krain turni do Bałtyku około 600 km; w kierunku zachodnim nieznacznie, w kierunku wschodnim rozszerzała się Polska potężnie; szerokość Polski, mierzona w osi międzymorza, tj. od ujścia Wisły do ujścia Dniepru, osiągała 1250 km, była jednak zwykle węższą o 150 km szeroki pas niezajętych Dzikich Pól. Skręt Karpat ku połud -wschodowi, a Bałtyku ku północy powodował, że terytoryum Polski w kierunku wschodnim roztwierało się wachlarzowato, a długość wschodniej granicy była na południku Witebska i Kijowa mało co mniejszą od długości przekątni, za którą należy uważać linię, łączącą żuławy Wisły z limanami. Pas granic lub sfery interesów nadmorskich był znacznie węższy. Krainy nad Bałtykiem obejmowały pas, zaledwie 700 km szeroki, a będący stałym przedmiotem sporu, pas czarnomorski był jeszcze dwa razy węższym. Inaczej było w dziedzinie Wielkich Dolin; rozciągłość Polski wynosiła na równoleżniku Warszawy nawet w przededniu rozbiorów przeszło 1000 km, a uwzględniając najdalsze zasięgi granic państwa, w tym kierunku najbardziej elastycznego, stwierdzamy wymiary dochodzące 1600 km.

W przebiegu granic i ukształtowaniu terytoryum ziem polskich odzwierciedlają się przeto główne dziedziny naturalne Polski. Pomorza i pojezierza bałtyckie, niżowa kraina Wielkich Dolin, płyta Czar-


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
tpn 1 22480201 92 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH otwory świdrowe przebiły na głębokości około 1
tpn 1 22481001 100 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH Wapienie litotamniowe. We wschodniej części o
tpn 1 22481201 102 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH Wapień drolmolitotamniowy. 3) Facies mielizno
tpn 1 22481801 108 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH Friedberg: Nowe skamieliny miocenu ziem polsk
tpn 1 22482601 114 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH Śląska. Podział ten został następnie zmienion
tpn 1 22482801 116 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH na pokłady węgla, w siodłowych na 240 m. miąż
tpn 1 22483401 122 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH są występowania węgli brunatnych w okolicach
tpn 1 22483601 124 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH jest wedle utartego terminu »suchy«, to skład
tpn 1 22484401 132 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH mym, szyby zawalały się i skręcały, utrzymywa
tpn 1 22484601 134 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH Pas podkarpacki. Główne bogactwo solne Polski
tpn 1 22484801 136 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH dników powtarzają się niejednokrotnie, ustawi
tpn 1 22485801 146 geografia fizyczna ziem polskich Belgii, Karyntyi, a także na Śląsku, gdzie w
tpn 1 22486401 152 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH psom w okolicy Pszowa i Kokoszyc na Górnym Śl
tpn 1 22487001 158 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH 3.    Ob lęg orek, w pow. kiel
tpn 1 22487401 162 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH Tab. I. Usłonecznienie średnie (przeciętne dz
tpn 1 22487601 164 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH Gdy Warszawa i Dęblin dają koło 41%, Mińsk wy
tpn 1 22488001 168 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH słonecznego, skąd już łatwo wyprowadzić było
tpn 1 22488201 170 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH 12; A. Witkowski. Spostrzeżenia pyrheliometry
tpn 1 22488401 172 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH ujścia Odry do ujścia Dniepru, a od źródeł Dn

więcej podobnych podstron