tpn 1 22485901

538 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

52^-7, jędrzejowski 521, pińczowski 529, iłżecki 530, konecki 52 8 opoczeński 525, rawski 52 2, skierniewicki 52 0, grójecki 521.

W Wielkopolsce i okolicach ościennych obszar o niższym Wp idzie wzdłuż pogranicza: pow. kaliski 510, słupecki 512, nieszawski 504, włocławski 51-8. Inne powiaty prócz sieradzkiego (51-8) mają Wp wyższy: wieluński 52‘7, turecki 52 2, kolski 525, koniński 52 0, łęczycki 537. kutnowski 521. I tutaj powiaty najmniej rosłe odznaczają się wyższym wskaźnikiem piersiowym.

Ale nadewszystko, pod względem dodatniej budowy klatki piersiowej, przoduje Mazowsze, wyjątek tworzy powiat mazowiecki 511 i ostrołęcki 511, oraz kolneński 517. Wp dla innych powiatów wynosił: w lipnowskim 535, rypińskim 521, sierpeckim 52^-6, płockim 52‘1, mławskim 52'9, przasnyskim 52 4, ciechanowskim 53 4, płońskim 522, makowskim 52-8, pułtuskim 52-2, łomżyńskim 52-7, ostrowskim 522, szczuczyńskim 540. Ten wysoki Wp idzie w większości wypadków w parze z względnie niskim wzrostem — now^ry dowód, że wzrost niski bynajmniej nie świadczy o wątłości budowy ciała.

Suwalszczyzna nie ustępuje Mazowszu staremu: Wp wynosił w pow. augustowskim 5T9, suwalskim 52‘8, sejneńskim 53’8, kalwa-ryjskim 523 i maryampolskim 525.

Badań nad rozwojem klatki piersiowej u osób dorosłych nie prowadzono. Jedynie dr. L. Rutkowski uwzględnił w Płońskiem te pomiary: dla mężczyzn z ludu otrzymał Wp = 5342, ze szlachty 52^-8, dla Żydów 5202; u kobiet zaś 5248, 5P75 i 5346. Elkind (przeważnie gub. warszawska) 55'01 dla Polaków, 5157 Żydów, dr. K. Kosieradzki zaś dla popisowych w Miechowskiem 1. 1874—1905 dla włościan 52-8 (w r. 23-cim życia 534), mieszczan 51-68 (51-99), szlachty 51‘88 (5P99), Żydów 50'65.

c) W obrębie Litwy i Białejrusi Wp wynosił wśród popisowych r. 1875 dla 3280 Łotyszów 52-7 (Waeber u dorosłych znalazł 56^-0), 4398 Litwinów 52 2 (Brennsohn znalazł u dorosłych 55'4), 935 Zmudzinów 52-1, 2352 Białorusinów 51 8, w końcu dla 580 Polaków 52 0. W obliczu tych liczb zdawacby się mogło, że powiaty, w których przeważają Litwini, dają dla Wp wartość największą. W istocie jednak rzeczy wysokość wskaźnika piersiowego pozostaje poniekąd w związku z położeniem geograficznem powiatu. Dzielnica z lepiej rozwiniętą klatką piersiową leży pomiędzy Niemnem, Dźwiną a porzeczem górnego Dniepru: ihumeński 52'4, borysowski 524, dziśnieński 527, święciański 52-5, wileński 524 (?), wilkomierski 525, poniewieski 52^-3, kowieński 52^-4 (?), rosieński 52T, telszewski 52'39, trocki 5P8(?), grodzieński 52 2 i idące od niego na południe wołkowyski 524 (?), prużański 52T. Natomiast Podlasie, tak samo jak i w Królestwie