WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH091 I

na środek \vielkiej osi czaszki {norma verticah$), to ono może z pewnością rozstrzygnąć, czy owe łuki, niby dwa ucha, po za obrys mózgowej skorupy wystają (phanerozyge, jawnołukowe), lub też zupełnie nim są pokryte (kryptozyge, skrytołukowe); w pierwszym przypadku będziemy mogli powiedzieć, że kości licowe mocno są wydatne. W ostatnich czasach zwrócono uwagę i na postać oczodołów na czaszce, lecz dotychczasowe ich wymiary nie ujawniły wcale znamion przydatnych dla Etnografii. Skośne ustawienie szczeliny powiek zdaje się być niezawisłem od części kostnych ’), chociaż jako znamię wszystkich ludów mongolskich nie może być nigdy pominięte, jakkolwiek nie zawsze jest pewne. I kształtu nosa nie pomijano nigdy w dawniejszych opisach ludów. Po hebrajskim typie nosa można poznać Pa-puana, po spłaszczeniu zaś nosa północno-azyjatyckiego Mongoła. U mieszkańców Tybetu ma być grzbiet nosa tak płaski, że w profilu bardzo mało po nad wypukłość oka wystaje, a u osób silniejszej budowy nawet zupełnie po za nią niknie ²).

Kość dolnej szczęki była u dawniejszych badaczy czaszek w zu-pełnem zaniedbaniu i dopiero dzisiaj zwracają na nią cokolwiek więcej uwagi. W miarę tego, czy się zaostrza lub zaokrągla, przybiera i twarz zarys to owalny, to kąciasty, to czworokątny. Jeżeli zaś rzucimy okiem na codzienne nasze otoczenie, to dostrzeżemy w niem tyle odrębnych typów, tyle przejść od jednego do drugiego, żeby na to bardzo wielka liczba wymiarów była potrzebna, aby dojść, który z nich najczęściej się zdarza. Usta należą rów nież do przedmiotów, chętnie przez Etnografów opisywanych. Grube mianowicie i wywinięte wargi mieszkańców środkowej i południowej Afryki sprzeciwiają się naszemu pojęciu o piękności. Ważkie zaś usta Europejczyków i ich potomków w Ameryce stanowią znamię, zbliżające ich napowrót do małp. Lecz pomiędzy Murzynami rys ten twarzy jest zbyt zmienny, a chociaż im w ogóle grubość znaczną warg przypisujemy, to nie chcemy tćm nic innego powiedzieć, tylko to, że u nich kształt ust europejski nie jest częstszy od murzyńskiego u nas. U Żydów, którzy przecież czystości krwi od tylu tysięcy lat ściśle przestrzegali, znajdujemy jednak oba przeciwne znamiona tuż obok siebie, i usta drobno wycięte, i wargi grube, wywinięte.

fi Schlagintweit. Inuien und Hochasien, T. II, str. 51. ^s) Tenże sam 1. c. T. II, s‘r. 48.

http://rcin.org.pl