15

Spis treści    Notatki

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009 ISBN 978-83-61408-68-0. €> by WAiP 2009

Interdysfypłmarny charakter pracy - wybran* problemy    31

w materialnym poprzez dochody uzyskiwane za pracę oraz wytwory pracy społecznie akceptowane, które mogą być źródłem dobrobytu człowieka; w subiektywnym zaś to satysfakcja czy zadowolenie czerpane z pracy.

Czynności wykonywane w ramach programów szkół ogólnokształcących mogą mieć charakter działań praktycznych i naukowych. Ich połączenie to interioryzacja - uwewnętrznienie czynności konkretnych (por. Bogaj, 1994; Nowacki, 1960, 1979), które - jak twierdzi Piaget (1896-1980) - prowadzi do czynności wyobrażeniowych, czyli ich wykonywania w myśli. Proces ten dotyczy czynności umysłowych (por. Lech, 1968; Kołkowski, 1986; Kołkowski i Kwiatkowski, 1994), stanowiących podstawę myślenia rozwijanego na wszystkich przedmiotach objętych szkolnym nauczaniem.

W przedmiotach matematyczno-przyrodniczych, a także w module Wychowanie do aktywnego udziału w życiu gospodarczym przedmiotu Wiedza o społeczeństwie stanowić będzie podstawę w rozwiązywaniu problemów drogą odkryć (Nowacki, 1971, 1980, 2004; Denek, 1978, 1982), która właśnie wdraża do działalności umysłowej bazującej na myśleniu analizującym prawa i teorie naukowe.

Inne sposoby rozwiązywania problemów polegające na integracji teorii z działaniem ilustrują drogi wynalazcze oraz optymalnego planu działania. Wynikiem działalności umysłowej w pierwszym przypadku staje się wytwór użytkowy np. model, któremu pracujący nadaje charakter twórczy poprzez projektowanie lub odtwarzanie modelu, wzoru. Wzorami użytkowymi są prace wykonane na przedmiocie technika. Z kolei plan nowych rozwiązań organizacyjnych przedstawia propozycje usprawnienia jakiegoś wycinka życia praktycznego w celu zwiększenia efektów pracy. Optymalny plan działania uczy przedsiębiorczości i może być stosowany w module Wychowanie do aktywnego udziału w życiu gospodarczym, a także rozumienia znaczenia zagadnień komputeryzacji dla nowoczesnych metod pracy i ich zastosowania do organizacji, kierowania, zarządzania i poszukiwania w nowych propozycjach - korzyści ekonomicznych.

Zakres wychowania przez pracę w szkole ogólnokształcącej umożliwia również analizowanie wytworów pracy w różnych zawodach, np.: pisarza, malarza, konstruktora, ekonomisty, bankowca, sprzedawcy i ukazywanie związku ich efektów pracy z gimnazjalnymi przedmiotami ogólnokształcącymi.

Ten praktyczny wątek wychowania przez pracę ilustruje zatem relacje między zawodami i wytworami pracy a treściami przedmiotów szkolnych, realizowanych na pierwszych etapach edukacyjnych. Mają one charakter ogólnokształcący i unaoczniają uczniom, że talenty i zdolności w odniesieniu do różnych przedmiotów, np. humanistycznych, artystycznych muszą być poparte zainteresowaniem i pracą. Dowodzi to, że cel kształcenia przedzawodowego słusznie utożsamiany jest z problemem wychowania przez pracę. Jej poznanie nie pozostaje obojętne dla dalszej

+ <§■

B. Baraniak. Metody hulania pracy. Warszawa 2(X)9 ISBN 978-83-61408-68-0. €> by WAiP 2009

32    Rozdnał 1. Praca jako kategoria naukowa edukacji wiodącej do pracy zawodowej, wykonywanej na podstawie nabywanych w szkole kwalifikacji: zawodowych i społeczno-moralnych.

1.3.3. Praca i jej problemy psychologiczne

Psychologia jest nauką, która zajmuje się zainteresowaniami i zachowaniami człowieka. Sterowanie nimi ma miejsce w procesie edukacji oraz pracy, istnieje bowiem potrzeba takiego oddziaływania na człowieka, aby przystosowywał się do: 1) wymagań pracy, 2) warunków procesu pracy, 3) pracy z innymi ludźmi (Bańka, 2000; Kowalczyk, 1996; Pietrasiński, 1977). Powyższe aspekty pracy legły u podstaw psychologii pracy, którą interesuje zarówno człowiek, jak i praca, ważne są bowiem zachowania człowieka w konkretnych warunkach jego aktywności zawodowej, ale również przygotowanie do pracy pod kątem cech osobowościowych, dzięki którym człowiek poznaje pracę, uczestniczy w niej, doskonali ją, a także siebie, przez co doznaje osobistej satysfakcji. Procesy te - zdaniem Bańki (2000) - pozwalają lepiej przygotować ludzi do pracy, dostosować pracę do ludzi, racjonalizować i organizować ją oraz osiągać z niej zadowolenie. Te potrzeby człowieka i warunki pracy zostały wyodrębnione w psychologii pracy jako dwa paradygmaty - klasyczny i współczesny. Pierwszy, sytuując człowieka w procesie pracy, rozpatruje jego przystosowanie do pracy ze względu na jej charakter i warunki, w których się odbywa, a także potrzebę kontaktów z innymi ludźmi w procesie pracy. Zaowocowało to powstaniem szczegółowych subdyscyplin, takich jak: psychologia człowieka pracującego, psychologia warunków pracy, psychologia inżynieryjna, której źródłem jest ergonomia (Jastrzębowski, [1830-1882]). Główne efektywnościowe kryterium interesowało zarówno pracownika, jak i pracodawcę, bowiem płaca oraz wydajność uznawane były przez długi czas za najważniejsze czynniki kształtujące relacje między człowiekiem a pracą, opartą na umiejętnościach, będących następstwem czynności. Mają one swoją strukturę (rys. 7), która jest pochodną zadania do wykonania (wytworu pracy), składającego się z kilku różnych grup czynności. Czynności w różnych procesach pracy występują w układach wzajemnie:

.uwarunkowanych i powtarzających się przy wykonywaniu określonych typów zadań. Nasuwa się przypuszczenie, iż umiejętność wykonania czegoś powinna dotyczyć czynności, ponieważ powtarzają się one podczas wykonywania różnych zadań. Twierdzenie to stanowi podstawę do ujawniania typów czynności, a więc odpowiednio także typów umiejętności" (Kołkowski, Kwiatkowski. 1994. s. 37).