22

Spis treści    Notatki

B Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009 ISBN 978-83-61408-68-0. <£> by WAiP 2009

Praca zawodowa    45

popularnych w dobie rozkwitu rzemiosła, a współcześnie kojarzonych z rzemieślniczymi zawodami, np. ceramika, złotnika, ślusarza itp. i często przekształcanych w zawody oparte na nowoczesnej organizacji pracy, np. operatorzy maszyn i urządzeń ceramicznych czy szklarskich pracujący w zakładach wyposażonych w automaty wytwarzające płytki glazury i terakoty, szklanki, kubki, talerze, dzbanki itp. To przykład przejścia od prymitywnej pracy ręcznej poprzez maszynową do zautomatyzowanej. Takie zmiany procesu pracy stały się inspiracją do wyodrębniania różnych rodzajów prac (tab. 2,3,4), które nie zawsze dotyczą pracy zawodowej, czyli takiej, której efektem są dochody człowieka z jego zatrudnienia. Początki takiego poglądu na pracę człowieka sięgają upadku form feudalnych, a następnie cechowych, silnie rozwiniętych w okresie oświecenia. Początek XIX wieku to czas odkryć naukowych, a ich wdrażanie do życia staje się przyczynkiem do rozwoju przemysłu, transportu, telekomunikacji itp.

Tabela 2. Kryteria przedmiotowe pracy a jej typ i charakter

lp	KRYTERIA PRACY ZE WZGLĄDU NA	CHARAKTER PRACY
1.	proces pracy	gospodarczo kulturalny gospodarczo niegospodarczy gospodarczo pozagospodarczy produktywno - nieproduktywny wydobywco przetwórczy wytwórczo • dystrybucyjny
2.	formę organizacyjny	jednostkowo-masowa rzemieślniczo przemysłowa prosta - złożona powtarzalna - niepowtarzalna swobodnie kształtowana o narzuconej technologii ręczna - maszynowa stanowiskowa - potokowa
3.	miejsce pracy	praca pod gołym niebem praca w pomieszczeniach zamkniętych chahipnicza-wzakładzie rolnicza - przemysłowa naziemna - podziemna nadziemna (dopeł. Baraniak)
4.	czas pracy	stała - niestała wiązana - niewlązana ciągła - sezonowa dzienna - nocna

Rozwój nowych metod pracy zawdzięczamy Frederickowi Winslowowi Taylorowi (1856-1915), który stworzy! naukową podstawę podziału pracy

■f 3 |K

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009 ISBN 978-83-61408-68-0. €> by WAiP 2009

46    Rozdnał 1 Praca ja ko kategona naukowa w przedsiębiorstwie opartą na analizie ruchów, a wyniki prowadzonych badań stały się podstawą do wnioskowania dotyczącego wydolności człowieka w procesie pracy i jego wynagradzania. Wprowadzony przez Forda, jako kolejne usprawnienie, taśmowy system pracy premiował jej szybkość, w efekcie czego wzrastała wydajność pracy i wynagrodzenie pracowników, ale w stopniu nieadekwatnym do zysków przedsiębiorców. Wprowadzone rozwiązanie organizacyjne uczyniło centrum zainteresowania efektywność pracy, a nieczłowieka, wciąż niezadowolonego, niedocenianego i pracującego najczęściej w tradycyjnych, uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia warunkach (tab. 2, 3,4).

Rozwój przemysłu i zainicjowane przez Taylora prace nad badaniem metod pracy dowodzą potrzeby wielowątkowego podejścia do zagadnienia.

Charakter pracy opisany zadaniami i czynnościami oddziałuje na różnicowanie zawodów i kryteriów podziału pracy. Pierwszy takie kryteria wyodrębnił Hilf (1957), nadając pracy zawodowej charakter przedmiotowy i podmiotowy (tab. 2, 3).

Kryteria podmiotowe, uwzględniając potrzeby człowieka w procesie pracy wyodrębniają kolejne rodzaje pracy, które ilustruje tabela 3.

Tabela 3. Kryteria podmiotowe p^facy a ej typ i charakte-

lp.	KRYTERIA PRACY ZA WZGLĘDU NA	CHARAKTER PRACY
1.	zatrudnienie	główna - uboczna wolna - niewolnicza samodzielna - zależna o przebiegu ustalonym - ustalonym przez wykonawcę o przebiegu ustalonym - przez zlecającego
2.	przygotowanie do pracy	kwalifikowana - mekwalifłowana zawodowa - uboczna główna - przygodna
3.	wymagania procesu pracy	oęzka - rzetelna umysłowa - fizyczna Jednorodna - wiełorodna jednostanowiskowa - wielostanowiskowa praca mięśni - praca nerwów
4.	organizację pracy	kierownicza - wykonawcza twórcza - odtwórcza planująca - realizatorska odpłatna - nieodpłatna w systemie - w systemie akordowym zmianowym