31

Spis treści    Notatki

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009 ISBN 978-83-61408-68-0. €> by WAiP 2009

Interdyscyplinarne rowmienie rawodu - wybrane problemy 63

Filozofia zainteresowana jest człowiekiem i jego uczestnictwem w otaczającej rzeczywistości. W jej rozumieniu zawód to przekształcanie otaczającej rzeczywistości przez człowieka, dzięki czemu następuje oswajanie natury stosownie do oczekiwań, możliwości i jego potrzeb. Wynikiem tego działania są efekty pracy (wytwory pracy) mające charakter dóbr materialnych, usług lub wytworów kulturowych, które ilustrują ingerencję człowieka w otaczającą rzeczywistość.

Aspekt pedagogiczny zawodu to przygotowanie człowieka w procesie edukacji do opanowania czynności, dzięki którym może wykonywać wyuczony zawód i uczestniczyć w wytwarzaniu społecznie pożądanych efektów pracy. Wykonywanie wyuczonego zawodu zapewniają kwalifikacje, których podstawowy zakres kształtuje edukacja. Dochodzenie do nich może być bezpośrednie (szkoły zawodowe różnego typu, tj.: zasadnicze, technika, szkoły policealne i szkoły wyższe) lub pośrednie. Zasada ta dotyczy wyraźnych poziomów kwalifikacji zawodowych, kształtowanych na szerszej ogólnej podbudowie (poziomy technika oraz specjalisty). Realizacja założeń pedagogiki pracy człowiek-wychowanie-praca nie tylko nie zwalnia z dalszej edukacji w procesie pracy, wręcz czyni to zadanie całożyciową powinnością, dostosowywaniem posiadanych kwalifikacji do nowych procesów technologicznych, będących następstwem rozwoju naukowego.

Czynnościowa strona zawodu jest również interesująca dla psychologa. Już w XIX wieku bchawioryści dow iedli, że podstawową cechą ludzkiego organizmu jest przystosow'aw'czość, elastyczność i modyfikowalność. W warunkach procesu pracy ważne są także uczucia, motywy, satysfakcja, postaw'y i przekonania, czyli angażowanie się w^r procesie pracy. Oba wątki sfery osobowościowej - sprawnościowa i kierunkowa - pozostają istotne dla psychologa pracy, bowiem czynności zawodowe, wykorzystując skłonności i zdolności człowieka, wpływają na angażowanie się pracownika w proces pracy, dobre jej wykonywanie, a przez to kształtowanie się osobowości zawodowej wyrażonej sukcesem i mistrzostwem w zawodzie.

Socjologicznym kontekstem rozumienia zawodu jest system czynności społecznie użytecznych, wyodrębnionych na skutek podziału pracy. Charakter tych czynności i ich usytuowanie w hierarchii społecznej nadaje pracownikowi określony status nie tylko społeczny, ale i zawodowy, właściwy dla odpowiedniej grupy społeczno-zawodow-ej.

Zawód jako system czynności jest nic tylko źródłem stałego zajęcia, ale rów^f-nież wynagrodzenia za pracę, zapewniającego egzystencjalne środki na utrzymanie pracownika oraz jego rodziny, ilustrujące ekonomiczny wymiar zawodu (por. Now-acki, 1999, 2001, s. 74-85), a ich dostosowanie do cech psychofizycznych człowieka umożliwia dochodzenie do kariery zawodowej.

B Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009 ISBN 978-83-61408-68-0. €> by WAiP 2009

Rozdział 3

Klasyfikacje, kwalifikacje i kompetencje zawodowe

Każdy zawód umieszczony jest w klasyfikacji, będącej podstawą działania osoby zatrudnionej na podstawie umowy, a przez to nadaje jej określone kompetencje. Ich zakres zależy od poziomu wykształcenia, a także doświadczenia zawodowego mierzonego stażem pracy i innymi unikalnymi kwalifikacjami nabytymi w tym procesie. Przyjrzyjmy się instrumentom pracy, które mogą interesować pracodawcę.

3.1. Klasyfikacja zawodów i specjalności jako narzędzie edukacji i rynku pracy

Klasyfikacja Zawodów i Specjalności (KZiS) jest podstawowym dokumentem wykorzystywanym przez pedagogów', w^r tym pedagogów pracy, a także ekonomistów, programistów, psychologów, socjologów itp. Dotychczas funkcjonowało wiele klasyfikacji. Najpopularniejsze z nich to klasyfikacja gospodarcza oraz szkolnictwa zawodowego. Każda z nich była spisem zawodów i specjalności, usystematyzowanych według nazewnictw-a i kodu cyfrowego. Aktualnie kod składa się z sześciu cyfr, z których każda ma inne znaczenie (rys. 11).

Pierwsza cyfra oznacza grupę wielką, druga - grupę dużą, trzecia - grupę średnią, czw^farta - grupę elementarną, piąta i szósta - miejsce zaw^fodu i specjalności w określonej grupie elementarnej, ułożonej alfabetycznie.

Na podstawie klasyfikacji dokonajmy analizy kodu zaw’odu nauczyciela -235011 (rys. 11). Sześciocyfrowym kodem oznaczone są aktualnie wszystkie zawody (1636) objęte Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. z dnia 20 grudnia 2002 r. nr 222, poz. 1868). Klasyfikacja ta spełnia wymagania wyznaczone Międzynarodowym Standardem Klasyfikacyjnym/Międzynarodowa Typowa Klasyfikacja Zawodów (ISCO-88 - International Standard Classijication of Ocunpations, 1987), który w zmodyfikowanej wersji określony jest w ISCO-88 COM.