298

Rozdział 18

Kultura imperializmu a reformy

Kultura imperializmu

W nowych miastach, zwłaszcza zaś w krajach znajdujących się pod okupacją europejską, doszło teraz do nowego typu konfrontacji między Europejczykami a Arabami, a w jej rezultacie do zmiany wzajemnego się postrzegania. W wieku XVIII w wyniku podróży i handlu myśl europejska objęła swoim zasięgiem cały świat. W wieku XIX jej ciekawość się pogłębiła, karmiona wiedzą pozyskiwaną w wyniku coraz liczniejszego osiedlania się Europejczyków i Amerykanów na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej w celach handlowych i w wyniku wojen. W połowie wieku pojawiła się zorganizowana turystyka w formie pielgrzymek do Ziemi Świętej i wycieczek po Nilu.

Powszechna ciekawość świata znalazła wyraz w nowego typu badaniach naukowych, które dążyły do zrozumienia istoty i historii społeczeństw azjatyckich drogą studiowania ich spisanych dziejów i zachowanych wytworów. Pierwszy europejski przekład Koranu jest znacznie starszy, pochodzi bowiem z XII wieku, ale to wczesne dzieło nie odegrało większej roli; systematyczne próby rozumienia podstawowych tekstów wiary muzułmańskiej i historii islamu datują się od wieku XVII, kiedy to katedry języka arabskiego powstały na uniwersytetach w Paryżu i Lejdzie, Oksfordzie i Cambridge, kiedy zaczęto gromadzić rękopisy dla wielkich bibliotek i kiedy się pojawiły ich pierwsze staranne wydania i przekłady. Gdy Edward Gibbon pisał swój Zmierzch i upadek Cesarstwa Rzymskiego (1776-1788), dysponował już znaczną liczbą źródeł i opracowań naukowych.