379

Zmieniające się społeczeństwa (lata czterdzieste i pięćdziesiąte) 381

klubu sportowego Al-Dżazira, spalenie podczas zamieszek w Kairze w 1952 roku niektórych budynków kojarzonych z obcokrajowcami - wszystko to było symbolem zmian społecznych. W Libii, Syrii i Iraku kolonie obcokrajowców nigdy nie byty wielkie ani zbyt zamknięte. Natomiast w Palestynie wywłaszczenie w 1948 roku większości arabskich mieszkańców oznaczało, że niegdyś mieszane miasta stały się miejscami zamieszkanymi głównie przez Żydów pochodzenia europejskiego. Żydowscy imigranci z krajów arabskich osiedlali się głównie w nowych miastach lub na wsi. W Jerozolimie, rozdzielonej teraz pomiędzy Izrael a Jordanię, jordańska połowa obejmująca Stare Miasto była niemal całkowicie arabska. Niemniej znaczna część burżuazji arabskiej z Jerozolimy, a także z Hajfy i Jafy osiedlała się w miastach poza Palestyną; to właśnie jej kapitał i energia przyczyniły się do gwałtownego wzrostu Ammanu.

W nowych dzielnicach burżuazja żyła mniej więcej tak samo jak Europejczycy, mieszkała w podobnych domach, nosiła podobne ubiory, chociaż mogło dochodzić do kompromisu między starym a nowym stylem życia. Marokańczyk załatwiający interesy w Casablance mógł nosić europejskie stroje, ale w piątek, udając się do meczetu, wkładał tradycyjny strój - dżallabę. Nowoczesny dom mógł mieć pokój wyposażony w stylu orientalnym, z niskimi sofami, miedzianymi tacami i kilimami na ścianach. W niektórych dzielnicach członkowie różnych społeczności religijnych żyli bliżej siebie niż w madinie: mieszkali w tych samych budynkach i przy tych samych ulicach, ich dzieci chodziły do tych samych szkół. Małżeństwa mieszane wśród muzułmanów, chrześcijan i żydów nadal były rzadkie, ale nie tak jak dawniej.

Otwarty charakter nowych dzielnic sprawiał, że bogactwo stawało się bardziej widoczne niż w starych dzielnicach, gdzie strach przed władcą lub przed sąsiadami skłaniał ludzi do skiywania dowodów ich zamożności. Frontony domów otwierały się na ulicę, pokoje wyposażono bardziej luksusowo, bez obaw pokazywano biżuterię. W tym czasie jeden szczególny symbol statusu społecznego nabrał znaczenia: prywatny samochód. Stosunkowo rzadki przed drugą wojną światową, teraz się upowszechnił; w Kairze między rokiem 1945 a 1960 liczba samochodów niemal się podwoiła. Wzrost tej liczby, a także liczby ciężarówek i autobusów sprawił, że pojawiła się potrzeba nowych i szerszych dróg w miastach i na wsi. Przejazd szerokim bulwarem przez staromiejską dzielnicę stał się niemal symbolem nowoczesności i niezależności. Po raz pierwszy miało to miejsce w latach siedemdziesiątych XIX wieku, kiedy Isma’il Pasza otwierał ulicę Muhammada Alego w Kairze. Teraz akt ten powtarzano w innych miejscach Bliskiego Wschodu, ale nie w Maghrebie. Prywatne samochody wraz z przeznaczonymi dla nich drogami zmieniły styl bycia bogatych klas. Nie zamykały się już one w swoich dzielnicach: całe miasto stawało się ich własnością wraz z wiejskimi przedmieściami; bogaci ludzie mogli teraz mieszkać daleko od miejsca pracy.