403

A HibUl. IM1U.1 .Vvu    --u, r ), buui :uO

ISBN D4H1II ł-7. © l>. »N TOS >«}

13 4 UKŁADY DYSPERSYJNE    403

układami dyspersyjnymi. W każdym układzie dyspersyjnym możemy wyróżnić fazę rozproszoną oraz fazę rozpraszającą, otaczającą i oddzielającą od siebie cząstki fazy rozproszonej. Obie fazy mogą występować w różnych stanach skupienia: stałym, ciekłym i gazowym. A więc ciało stałe może być rozproszone w cieczy, gazie lub innym ciele stałym; ciecz może być rozproszona w gazie, ciele stałym lub w innej cieczy nie mieszającej się z nią; gaz może być rozproszony w cieczy lub w ciele stałym. Nie jest oczywiście możliwe rozproszenie fazy gazowej w innej fazie gazowej, gdyż, jak już wiadomo, jakiekolwiek dwa gazy mieszają się z sobą dając roztwór homogeniczny.

Biorąc pod uwagę rozmiary cząstek fazy rozproszonej, wyróżniamy zazwyczaj:

•    układy o rozdrobnieniu molekularnym, o rozmiarach cząstek mniejszych od 1 nm

<io A).

•    układy n rozdrobnieniu koloidalny m, o rozmiarach cząstek pomiędzy I a 200 nm

(10 a 2000 A).

•    układy grubodyspersyjne. o rozmiarach cząstek większych od 200 nm

Układy o rozdrobnieniu molekularnym zostały włączone do klasyfikacji dla uzyska nia pełniejszego obrazu, mimo że w tym przypadku mamy do czynienia po prostu ze zwykłymi (rzeczywistymi) roztworami W tym przypadku oczywiście nie można już mówić o istnieniu fazy rozproszonej i istnieniu granicy faz. Granica pomiędzy rozproszeniem koloidalnym a rozproszeniem molekularnym jest granicą wybraną w pewnym stopniu dowolnie. W istocie rzeczy istnieje raczej stopniowe przejście od układów o rozdrobnieniu molekularnym do układów o rozdrobnieniu koloidalnym. Podobnie przejście od układów rozdrobnionych koloidalnie do układów grubody spersyjnych, np. zawiesin, ma charakter ciągły. Granicę 200 nm wybrano z tego powodu, że jest to granica, poniżej której cząstek rozproszonych nie można obserwować przy użyciu zwykłego inikruskopu

optycznego.

Bezpośrednią obserwację cząstek o rozmiarach koloidalnych umożliwiło dopiero wynalezienie mikroskopu elektronowego. Jest to aparat, w którym stosuje się promienie katodowe zamiast promieni świetlnych Promienie katodowe, po przejściu przez preparat przygotowany w postaci bardzo cienkiej warstwy oraz przez odpowiednie układy pól magnetycznych i elektrycznych, zastępujące soczewki mikroskopu optycznego, padają na płytę fotograficzną lub też na płytę fluoryzującą. Na płycie powstaje powiększony obraz badanego obiektu Znajdujące się w użyciu mikroskopy elektronowe osiągają po większenia ponad 4(KX)n-krolnc. Fotografie uzyskane w ten sposób można jeszcze dalej powiększać i wydobywać nowe szczegóły Powiększenia, jakie udaje się ostatecznie uzyskać, dochodzą nawet do 101)000 razy.

W układach dyspersyjnych cząstki fazy rozproszonej mogą być całkowicie od siebie izolowane przez fazę rozpraszającą W przypadku cząstek koloidalnych mówimy wtedy o roztworze koloidalnym, czyli zolu. Roztwory koloidalne, w których faza rozpraszająca jest cieczą lub gazem, zachowują oczywiście swoją płynność. Jeżeli cząstki fazy rozproszonej mają rozmiary ponad 200 nm, mamy do czynienia z zawiesiną (ciało stałe w cieczy), dymem (ciało stałe w gazie), emulsją (ciecz rozproszona w cieczy) lub mgłą (ciecz rozproszona w gazie).