g 8 bmp

E. Andrzejewska-Gole, L. Świątek

żyjące, żywią się drobnoustrojami i szczątkami roślin. Ciało larw w części, odwłokowej jest segmentowane, na każdym segmencie po stronie grzbietowej znajduje się para wachlarzowatych włosków, które pomagają,larwie utrzymać się w pozycji poziomej pod powierzchnią wody (ryc. 91, A). Larwy przechodzą cztery stadia rozwojowe, powstaje poczwarka, która jest ruchliwą, ąlę nie pobiera pokarmu. Po trzech dniach z poczwarki wychodzi owad dorosły. Opisany rozwój w ciepłych, porach roku trwa ok,.4-ech tygodni, w porze chłodniejszej - dłużej, W warunkach klimatycznych Polski mogą rozwinąć się 3-4 pokolenia widliszka. Zapłodnione samice zimują. Samice żywią, się krwią, samce - sokami roślinnymi^

Ryc. 91. Jaja i larwy, A -widliszka, B - komara kłującego (wg 36).

''^ąa^^jn^cute. Widliszek kłuie wieczo- _ rem lup o" świcie. .mo.źeVrzekłuwać. .cienka odzież. Najczęściej żywi się krwią bydła, w otoczeniu którego (w oborach) najchętniej przebywa. Ślina widliszka ma właściwości drażniące i u niektórych osób wywołuje odczyn alergiczny. W Europie widliszek jest żywicielem i przenosicielem pierwotniaków z rodzaju Plasmodium wywołujących malarię. Największe niebezpieczeństwo stwarza widliszek jako przenosiciel zarodźców w porze jesiennej: czas życia dorosłego owada wtedy wydłuża się, co sprzyja pełnemu rozwojowi zarodźca w ciele widliszka.

W Polsce rodzima' malaria nie występuje. Przypadki tej choroby są notowane sporadycznie, spowodowane przez zarażone zarodźcem komary, zawleczone przez podróżnych przybywających z krajów, gdzie występuje malaria.

Zapobieganie i zwalczanie. Przed ukłuciem widliszka można uchronić się stosując siatki o odpowiednio małych oczkach, a także używając środków chemicznych odstraszających owady. Stosuje się również preparaty owadobójcze przeciw owadom dorosłym i larwom. Naturalnymi wrogami tych ostatnich są żaby i ryby.

Preparat: 1. samica i samiec; 2. larwy komarów z rodzaju Anopheles i Culex; preparaty trwałe.

Obserwacja.

Ad 1. Pow. 75x i 5x (Iiipa). Preparat oglądamy najpierw pod lupą. Zauważamy smukłą budowę ciała widliszka oraz stosunkowo długie nogi. Mała okrągła głowa jest połączona wąską szyją z tułowiem z którego wyrasta para skrzydeł i 3 pary odnóży. Dalej widzimy odwłok z 8-ma segmentami.

Oglądając preparat w powiększeniu mikroskopowym zwracamy uwagę na część głowową owada. Po bokach głowy widać duże oczy złożone, .zbudowane z sześciokątnych..oczek elementarnych. Narząd gębowy (ryc. 92, a) jest mocno wydłużony, składa się z Jdujki (proboscis) oraz pary głasz-czek szczękowych ipalpi maxillares) członowanych. W budowie kłujki odróżniamy mięsistą ry-nienkowatą wargę dolną (labium), która jest owłosiona i zakończona parą krótkich głaszczek wargowych (labella). W czasie nakłuwania, warga dolna nie wnika w ranę, lecz wygięta esowato pozostaje na powierzchni skóry utrzymując-w odpowiedniej pozycji części kłujące (ryc. 92, b). Te ostatnie są normalnie schowane w wardze dolnej, gdy komar się nie odżywia; niekiedy w preparacie wysuwają się z wargi i widać je wtedy jako szczeciniaste, ostro zakończone organy. Głaszczki szczęko we.Jeą.sąmei długości ccLkłuika, są u samicy równowaskie. na całej długości, u samca natomiast - maczugowato zgrubiałe _w obrębie dwóch ostatnich członów są 15-członowe, u samca długo! gęsto pier^śtygwlósióne.

u samicy- z .rzadka pokryte Jfltóffi®2włoskanu_ijPbie płci u widliszka rozpoznajemy więc łatwo po owłosieniu czułków i kształcie głaszczek szczękowych (ryc. 93, A).