klsti374

403

ROZDZIAŁ 16. ODZIEŻ

misek, bowiem, zewnętrznie biorąc, kształt stroju jest podobny; ale Czeremiski nakrywają rożkowatą podkładkę wyszywanym kapturem (śemakchś), którego u Bojków nie widzimy. — Zato kapturowate, jednorożne sokaje (sokaj) bułgarskie, noszone naprzykład w Mace-donji, do tego stopnia odpowiadają owemu kapturowi Czeremisek, że niesposób jest nie powziąć przypuszczenia o wspólnem pochodzeniu obu strojów. Sokaj (tabl. XIX, 1) mogły przynieść na Bałkany tureckie Bułgarki ze swej nadwołżańskiej ojczyzny. Zresztą i w środkowej Azji znane są stroje podobne.

367. Kobiety w zawojach. — 1. Szereszów. Polesie zachodnie. — 2. Okolica m. Kłeck, Białoruś. — 3. Ravna. Provadijsko. Bułgarja. (1 i 2 wg fotografji i ryciny w zbiorach autora; 3. Muz. etn. w Sofji).

419. Najpospolitszem jednak pokryciem głowy kobiet słowiańskich były i są różne zawoje i chustki. Zdaje się, że dawniejsze zawoje wszędzie były albo czysto białe, albo też białe z ozdobionemi rąbkami i końcami. Gdzie niegdzie pozostały takiemi do dzisiaj. W Polsce od białości zawoju kobieta otrzymała nazwę białogłowy, co pozostawiło do dziś ślady u Kurpiów (kurpiowskie b ź a ł k a —

„kobieta"). Sposób no-szeniazawojubyłnader rozmaity. Od układów najprostszych,przy których jeden koniec podłużnej ręcznikowatej chusty, podtrzymywanej przy pomocy tasiemki, gładko nakrywa głowę, a drugi z wisa na plecy i krzyż (niektóre okolice Bułgarji), spotykamy całe szeregi najróżnorodniejszych wiązań aż do bardzo skomplikowanych, otaczających wielorakiemi zakręty głowę, policzki, szyję i podbródek, przyczem albo oba końce zwisają na plecach, albo zwisa tylko jeden, a z drugiego formują się ozdoby, np. w kształcie wachlarza etc. (fig. 367, 374 i 379). Bardzo złożone zawijanie było praktykowane na Ma-łorusi, Polesiu i Białorusi, a dawniej i w Polsce oraz innych krajach zachodnio-słowiańskich. Zupełnie podobne, bar Izo misternie ułożone białe zawoje, pokrywające całą głowę, część twarzy i podbródka, były też niegdyś (XIII wiek i następne) w użyciu w środkowej Europie poza granicami Słowiańszczyzny, a doniedawna przetrwały w zachodniej Kurlandji, Inflantach, na Łotwie i Litwie. U Słowian najdłużej przechowały się na Mało- i Białorusi, gdzie można je sporadycznie spotkać jeszcze i dzisiaj (fig. 367, i i 2). Rozmaitego rodzaju białe i barwne zawoje są też używane u Słowian bałkańskich; zwłaszcza

26*