klsti386

415

ROZDZIAŁ 16. ODZIEŻ

szczyzny bałkańskiej i w regjonie karpackim (fig. 377,3—5,7); 2) okrycie, którego część górna przypomina ścięty, normalnie ustawiony stożek; 3) rodzaj cylindra, którego część górna podobna jest do ściętego odwróconego stożka (fig. 377, i, 2). Ostatni typ spotykał się do-niedawna na północy, zwłaszcza zaś na północnym wschodzie Polski i na północnym zachodzie Wielkorusi; poza tern znamy go z Łotwy, Estonji i t. d. Jest on niewątpliwie pochodzenia późnego i zachodniego. Takiegoż, ale wcześniejszego pochodzenia jest typ przedostatni, używany w ubiegłym wieku m. i. np. przez zachodnich Krakowiaków, środkowych Wielkorusów etc.-—Na Rusi węgierskiej czarne filcowe kapelusze bywały noszone i przez kobiety, podobnie jak np. w Tyrolu. — Oprócz kapeluszy filcowych widzieć też można niemal wszędzie słomiane plecione, posiadające żywe analogje w poza-słowiańskich krajach Europy i Azji. Na Rusi węgierskiej i te kapelusze bywają noszone przez kobiety.

377. Kapelusze filcowe: 1. Mazowsze; 2 Wielkorus północna; 3, 6 i 7. Słowaczyzna; 4. Berhomet nad górn. Prutem, Ruś karpacka; 5. Sla-wonja (r. 1869). — (Wg fotografij i rycin w zbiorach autora).

Pomiędzy kobiecemi i męskiemi strojami głowy, używanemi przez Słowian, niema ani jednego, któryby był wyłącznie tylko tym ludom właściwy. Wszystkie powtarzają się, lub powtarzały, bądź na zachodzie, bądź na wschodzie, bądź wreszcie i tu i tam poza krajami słowiańskiemu Dla niektórych zaś, jak naprzykład dla korony z barwnych piór ptasich — o ile nie wynikły samodzielnie w różnych miejscach,co jest najzupełniej możliwe,— należałoby przyjąć wiek niezmiernie dawny, gdyż zasiąg ich wykracza nawet poza granice Starego Świata.

430 Z pośród odzieży, przeznaczonej do okrycia tułowia, najbardziej archaiczną a zarazem najprymitywniejszą jest fartuch. W wielu okolicach świata, a m. i. na rozległych przestrzeniach Afryki i w niektórych krajach południowej Azji, strój w rodzaju fartucha, będący bądź ozdobą, bądź też osłoną części wstydliwych, stanowi dziś jeszcze jedyną niemal odzież. U Słowian jest on bardzo rozpowszechniony jako odzież zwierzchnia, noszona na koszuli, spódnicy albo sukni. Pospolite fartuchy mało nas tu obchodzą, ponieważ jest to odzienie przybyłe niedawno z zachodu. Natomiast zajmujące są dla nas 1) dawne zapaski rozmaitego typu, które w wielu krajach słowiańskich zastępowały nieużywane tam jeszcze spódnice, oraz 2) małe, niezwykle prymitywne fartuszki, niekiedy prawie kwadratowe, sztywne i zaopatrzone w długie frendzle (ob. np. fig. 378, c). Ostatnie spotykamy w kształtach bardzo typowych zwłaszcza